Шекарадағы кептеліс

Ресей Федерациясы тарапынан енгізілген жаңа шарттарға байла­нысты отандық кәсіпкерлер шығынға ұшырап жатыр. Бұл туралы “Ата­мекен” кәсіпкерлер палатасының Петропавлда өткен алқалы жиы­нында айтылды.

Петропавлдан Омбы қаласына бірнеше сағатта жетуге болады. Алай­да қазір көрші елге өту үшін ке­мінде екі тәулік уақыт қажет. Себебі Ресей тарапы шекара бекеттерінде электронды өткізу жүйесін енгізіпті. Осының кесірінен өңірлік кәсіпкер­лер соңғы 2-3 аптада екі ел ара­сын­да тауар тасымалдау жұмысының күрт нашарлап, тіпті шығынға батқа­нын айтуда.

Ресей Федерациясының шека­ра­сында жаңа электрондық өткізу жүйесінің енгізілуі салдарынан қа­зақстандық тауар тасымалдаушы­лар ұзын-сонар кезекте тәуліктеп тұ­руға мәжбүр. Кәсіпкерлер бұл проб­леманы шешіп беруді сұрап проку­рор, облыс әкімінің орынбасары жә­не жемқорлыққа қарсы қызмет өкіл­дері мен басқа да жауапты мекеме қызметкерлерін шақырып, арнайы отырыс та өткізген болатын. Алайда еш нәтиже жоқ. “Өткен аптада ғана Петухово шекара бекетінде кезекке тұрған көліктердің ұзындығы 5 шақы­рымнан асты. Қазақ-орыс шекара пункті Троицкийде электронды өткізу жүйесі енгізілуіне байланысты, тауар тасымалдау көліктері Петухово бекетіне келген. Бұрын айналасы 2-3 сағатта кіріп-шығатын Ресей аума­ғына қазір 1-2 тәуліксіз барып-келу мүмкін болмай тұр. Негізінен бұл енгізілген электронды өткізу жүйесі тауар тасымалдау көліктерінің екі ел арасындағы кіріп-шығу жұмыстарын барынша жеңілдетеді деп күтілген. Алайда бәрі керісінше болып шық­ты”, – дейді облыстық кәсіпкерлер палатасы жанындағы көлік және логистика салалық кеңесінің төраға­сы Омари Харбедия.

Шекара бекеттерінде су сатып алатын дүкен де, терминал да, тіпті дә­­ретхана да жоқ. Ал шекарадан та­уар тасымалдауға шыққан көлік жүр­гізушілері бұл бекеттерде тәу­ліктеп кезегін күтіп жатыр. “Бұл де­геніңіз – қар­жылық шығын, уақыт тапшылы­ғы. Алдымызда – қыс ай­лары. Бұл жағдайдан тасымалдау­шылардың өздері ғана емес, соны­мен қатар олардың қызметтерін пай­даланатын кәсіпкерлер де зардап шегеді”, – деген кәсіпкерлер Еура­зиялық эко­номикалық одақ аясын­дағы елдер­дің ортақ шарттары бо­йынша кез кел­ген мәселенің екі жақ­қа да тиімділігі көзделуге тиіс екенін, алайда Ресей тарапынан енгізілген бұл жаңалық­тың қазақстандық кәсіп­керлерді шы­ғынға батырғанын алға тартты.

Мәселен “Барс-NORD” ЖШС-ның ди­ректоры Ольга Исакова ше­карадағы жағдайға байланысты жет­кізу уақыт­тары өзгеріп, тасымалдау құны қым­баттап, Ресейден Петро­павл­дың құ­рылыс дүкендеріне тауар тасымал­дау тиімсіз болып бара жатқанын ай­тады.

“Барлық проблема маусым айын­да басталды. Ол кезде Қазақ­станнан Ресейге шығатын жүздеген жүк көліктері шекарадан кіріп-шығу үшін тәуліктеп кезекте тұрды. Ол кез­де бізге мұны Батыс Қазақстандағы шекара бекетінің дұрыс жұмыс істемеуімен байланысты деп түсін­дір­ген болатын. Алайда жағдай қыр­күйек айында тіпті шиеленісіп кетті. Екі тәуліктен астам уақыт бойы ше­кара бекетінде жүк көліктердің са­рылып кезек күтуі салдарынан тауар бағасы ғана емес, жалға алған көлік бағасы да қымбаттады”, – дейді кәсіпкер Ольга Исакова.

Жиынға қатысқан кәсіпкерлер Ресейде тауар күткен немесе ол жақтан Қазақстанға келетін тауарлар барын, екі жақтың да тауар алушы-берушілері тасымалдау жұмысы үшін нақты бір уақытты белгілейтінін айтады. Ал шекара бекетіндегі электрондық жүйенің дұрыс жұмыс істемеуінен алушы да, сатушы да зиян көретіні, белгіленген уақытта жүк көлігі тиісті мекенжайда болма­са, экономикалық тұрғыдан екі елдің де шығынға бататыны сөзсіз. Соны­мен қатар Ресейде бірнеше зауыт бө­лімшелері бар кәсіпкерлер ол жақтан тауарларын Қазақстанға жеткізу бағасының артып, қымбатшылыққа ұрынып отырғанына қынжылады.

“Біздің Ресейде жұмыс істейтін зауыттарымыз бар. Ол жақтағылар тауарды тиеп алуымызға нақты бір уақыт береді. Егер осы уақытқа дейін жүк тиейтін көлікті қоюға уақыт бол­маса, кезегіміз бірнеше күннен кейін ғана келуі мүмкін”, – деген Ольга Иса­кова бұл мәселе шешімін таппаса, алдағы уақытта Ресейден тауарды автокөлікпен тасу тиімсіз болатынын айтады.

Бұған дейін бір жүк көлігінің тасымалдау құны шамамен 140 мың теңге болса, кәсіпкерлер қазір 200 мың теңгеге жүк таситын көлік таба алмай отыр. Көлік жүргізушілері тәу­ліктеп шекара бекетінде тұрғысы кел­мейтінін кесіп айтады. Бүкіл кәсіп­керлерді әуре-сарсаңға салған ше­кара бекетіндегі электронды өткізу жүйесі Троицкийде тіпті толығымен іске де қосылмаған. Сол себепті жүк тасыған көліктер Ельцово мен Пе­тухово бекетіне қарай ағылған. Өкі­нішке қарай, бұл бекеттер көп жүк көлігін қабылдауға қауқарсыз.

Облыстық кәсіпкерлер палатасы директорының орынбасары Жеңіс Қазиевтің айтуынша, қазіргі кезде ше­карадан өту кезегіне тұруға 14 күн бұ­рын электронды тапсырыс беріледі.

“Кезекке алдын-ала тапсырыс беру әрі кетсе бірер минутта толып қала­ды. Осыдан келіп үлкен бір шие­леніс, түсініспеушілік басталады. Сондай-ақ Петухово мен Ельцово бекетінде өте көп жүк көліктерін қа­былдауға мамандар да жетіспейді. Пе­тухово бекетінен 12 сағатта не­бәрі – 50, Ельцоводан –10 жүк көлігі ғана өте алады”, – деді ол. Мұ­нан бө­лек, бұл шекара бекеттерінде әрбір жүк көлігіне жалпылама тек­серіс жасайтын сканер құрылғысы да жоқ. Сондықтан да кей жағдайда жүк көлігін тексеру үшін ішіндегі бүкіл тауарды сыртқа шығарып, тексеріп, сосын қайта артуға мәжбүр.

“Электронды өткізу, электронды кезек деген бастамалар өте тиімді және қажет-ақ. Әрине егер бұл бастама еш кедергісіз жұмыс істесе. Жемқорлықты жоюда, контра­бан­далық тауарлардың жолын кесуде электронды жүйемен жұмыс істеу өте дұрыс. Мәселен мен Петропавл­дан Челябинскіге көлік жібергім келді дейік. Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің келісімшарттарына сәйкес мен тиісті құжаттарды көр­сетуге тиіспін. Екі мемлекеттің ше­кара бекеті өзара құжаттар алмасып, белгіленген уақытта көлік Ресейге өтуі керек. Бұл тексерісте жүк тиеген көліктің жүргізушісінің кім екені, мем­лекетке, банкке қарызы бар ма, қай елдің азаматы, қайдан келді деген бүкіл сұрақтың жауабы алынады, қа­ғазбастылықтан құтқарады. Өкінішке қарай, тиімді жобаның дұрыс жұмыс істемеуі мәселені ушықтырып отыр. Шекара бекетінде қазір бірде салық оганының базасы, енді бірде кеден­дік істер базасы дұрыс жұмыс істе­мей, жұртты әбігерге салды”, – деген Омари Харбедия қыс маусымында ешбір инфрақұрылымы жоқ шекара бекеттерінде кезек күту қалай болар екен деген алаңдаушылық білдірді.

 Меруерт КЕҢЕСБЕКҚЫЗЫ,

“Soltüstık Qazaqstan”.