Soltüstık Казахстан
Ұлттық банк базалық пайыздық мөлшерлемені осымен қатарынан төртінші рет төмендетіп, ақша-несие саясатын жұмсартуға ниетті екенін аңғартқандай. Мөлшерлеме 15,75 пайыздан 15,25 пайызға түсірілді. 2022 жылдан басталған 16,75 пайыз деңгейіндегі қатаң мөлшерлеме 8 ай бойы салтанат құрды. Оның дәуірі 2023 жылдың тамызында тамам болып, 16,50 пайызға төмендетілді. Одан кейінгі, қазандағы отырыста мөлшерлеме 16,00 пайыз болып бекітілді. Қарашада 15,75 пайызға төмендету туралы шешім қабылданды. Енді міне, тағы да төмендетілгелі отыр.
Бәлкім, былтыр жыл бойы жүргізілген қатаң монетарлық саясаттың жемісі шығар, 21,3 пайызға дейін шарықтап кеткен инфляция деңгейі баяулап, 2023 жылдың желтоқсанында 9,8 пайыз болды. Сөйтіп, көптен күткен бір таңбалы мәнге де жеттік. Әрі бұл Ұлттық банк болжамына да сәйкес келеді. Баға өсімінің баяулауы жүргізіліп жатқан ақша-кредит саясатына, азық-түліктің әлемдік бағасының және өндіріс шығындарының төмендеуіне, биліктің инфляцияға қарсы шараларына, сондай-ақ өткен жылғы жоғары база әсерінің ықпалына байланысты.
Ұлттық банк мәліметінше, базалық және маусымдық факторларды ескермейтін инфляция көрсеткіштері бірнеше ай бойы тұрақты болып отыр. Бұл ретте олар әлі де белгіленген таргеттен жоғары. Жалпы инфляцияны 5 пайызға дейін сенімді түрде төмендету үшін 2025-2026 жылдары оның орнықты бөлігін одан әрі баяулату – басты міндет. Қаржы қадағалаушысы халықтың инфляциялық күтулері де біршама төмендейтінін айтады. Алайда күтулер әлі де тұрақсыз және оларға тамақ өнімдері мен жанар-жағармай бағасының өсуі әсер еткен.
“Экономика ішіндегі тәуекелдер орнықты тұтынушылық сұранысқа, фискалдық ынталандыруға, жоғары инфляциялық күтулерге және реттелетін бағалардағы реформалардың аяқталмауына байланысты. Сыртқы ортада Ресейдегі инфляцияның жеделдеуіне байланысты тәуекелдер байқалады. Осындай жағдайларда біз бұған дейін айтылған риторикаға сәйкес әрекет етеміз. Қатаң ақша-кредит шарттары ұстамды қалпында. Бұл инфляцияның орнықты түрде төмендеуін қамтамасыз етіп, ортамерзімді келешекте инфляцияны 5 пайызы мақсатқа жуық тұрақтандыру үшін қажет”, – дейді Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов.
Шешім қабылдауға үш негізгі фактор түрткі болған. Оның біріншісі – инфляция және инфляциялық күтулер динамикасы. 2023 жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляцияның 9,8 пайыз болуына түрлі саладағы өндірушілер бағасының өсу тұрғысынан баяулағаны және өткен жылғы жоғары базаның ықпалы болды. 2023 жылдың қорытындысы бойынша алдағы бір жылда күтілетін инфляцияның медианалық көрсеткіші біршама төмендеп, 16,4 пайызды құраған.
Екінші себеп – ішкі экономикадағы үрдістер. 2023 жылы экономиканың өсуі қысқа мерзімді экономикалық индикатор негізінде 5,1 пайызға бағалануда, бұл Ұлттық банк болжамына сәйкес келеді.
Үшінші себеп – сыртқы экономикалық конъюнктура. Сыртқы секторда инфляциялық қысымның әлсіреуі жалғасуда. Көптеген орталық банктердің тежеуші ақша-кредит саясаты нәтижесінде әлемдегі инфляция баяулағанмен, көптеген елде әлі де таргеттен жоғары. Осыған байланысты орталық банктердің көбі ұзақ уақыт бойы мөлшерлемелерді жоғары деңгейде сақтау қажет деп келісіп келді. Қазақстанның негізгі сауда-серіктесі – Ресейдегі инфляцияның динамикасы ерекше назар аударуды қажет етеді. Онда көрсеткіш 7,4 пайызды құрап, ішкі сұраныстың тез өсуіне және инфляциялық күтулердің жоғарылауына себеп болды. Осының барлығы ақша-кредит саясатын одан әрі қатаңдатуды талап етті. Өткен жылдың соңында олар негізгі мөлшерлемені 16 пайызға дейін көтерді.
Еуроодақта Еуропа Орталық Банкінің тежеу саясаты жағдайында инфляцияның баяулау үрдісі байқалады – 3,1 пайыз. Дегенмен 2 пайыз таргетке 2026 жылы ғана қол жеткізу мүмкін деген болжам бар. Яғни жоғары пайыздық мөлшерлемелер ұзақ уақыт бойы сақталады деп күтіледі.
Әсет ҚАНАФИН.