ҚАСИЕТТІ БОРЫШЫМЫЗ

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев “Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары” атты Қазақстан халқына Жолдауында ұлттың жаңа сапасын қалыптас­тыру мәселесіне айрықша көңіл бөліп, әрбір азамат, әсі­ресе жастар ең жақсы қасиеттерді бойға сіңіру қажет екенін айтып өткен болатын. Ұлттың жаңа сапасын қа­зақ тілін еркін меңгерген, мәдениеті мен салт-дәстүрін құрметтейтін, озық ойлы, білімді жастар қалыптас­тыра алады. Бұл орайда әрбір елдің кемел жетістігі тіл­дік факторымен айқындалатынын айту қажет.

Дербес ел болғанымызға 30 жылдан астам уақыт өтсе де тіл мәселесі өзектілігін жойған емес. Өйткені тіл тағдыры – ел тағды­рымен бір­тұ­тас. Ол – халықтың рухани, мә­дени дамуының құра­лы. Сондық­тан мемлекеттік тіл­дің мәртебе­сін арттыру күн тәр­тібіндегі мәсе­ле. Облыстық мәде­ниет, тілдерді дамыту және ар­хив ісі басқармасы елімізде тіл сая­сатын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру мақсатында Қа­зақстан халқының мемлекеттік және басқа да тілдерін дамыту бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде.

Облыстық тілдерді дамыту басқармасы 2020 жылы мәде­ниет, тілдерді дамыту және ар­хив ісі басқармасы болып қайта құрылды. Қазір басқарма­да тіл­дерді дамыту мен талдау, оно­мастикалық жұмыс және ар­хив ісі сынды екі бөлім жұмыс іс­тейді. Соның негізінде өңір аума­ғында мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейту мен басқа да тіл­дерді дамыту жұмысы үйлесті­рілуде.

Биыл “Қазақ тілін меңгерудің коммуникативтік тілдік құзыретті­лігі” ұлттық стандартына сәйкес тілдерді оқыту орталығында 123 топта қазақ, 17 топта ағылшын тілі оқытылуда. Екі жарым мың­нан астам тыңдаушы бар.

Үстіміздегі жылдың бірінші жартыжылдығында атқарылған жұ­мыстарға тоқталсақ, облыс ау­дандары мен Петропавл қала­сында жергілікті бюджет қаража­тына ересек тұрғындарға қазақ ті­лін үйрететін қосымша 74 топ ұйымдастырылды. Сонымен қа­тар өңірдегі ұйымдар мен кәсіп­орындарда 4000-нан астам тыңдау­шы мемлекеттік тілді тегін үй­ренуде. Тіл үйренуге ниет білдірген адамдардың арасында мемлекеттік қызметшілер, қарапайым тұрғындар, құқық қорғау ор­гандары, мемлекеттік қызмет көрсету мекемелерінің, ден­сау­лық, білім, мәдениет және спорт саласы қызметкерлері бар. Қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту мақсатында әлеуметтік желі­лерді де кеңінен пайдалануда­мыз.

Қазақстан Президенті өз Жол­дауында “Қазақстан – біздің жал­ғыз ғана Отанымыз. Оның іргесі берік, керегесі кең, төрт құбыласы түгел болуы – өз қолымызда. Бабалардан мирас болған ұлан-ғайыр жерді қорғау, оны өркендету – біздің перзенттік парызымыз”, – деген болатын. Біздің пер­зенттік парызымыз ең алдымен ел мен жерге, тілге құрметтен бас­тау алуы керек. Бүгінде қазақ ті­лін тұрмыстық қарым-қатынаста ғана емес, қоғамның кез келген саласында қолданысын кеңейтіп, беделін көтеру маңызды міндет. Бұл орайда жыл сайын об­лыста Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ұлттық тестілеу орталығы мамандарының қатысуымен “Қазтест” жүйесі бойынша тестілеу өткізіледі.

Үстіміздегі жылы маусымда атал­мыш тестілеу Петропавл қа­ласында, Тайынша және Шал ақын аудандарында өткізілді. Биыл бұл шараға мыңнан астам адам қатысты. Облыстық мәде­ниет, тілдерді дамыту және ар­хив ісі басқармасы тоқсан сайын тіл заңнамасына сәйкес өңірдің мемлекеттік органдары мен ұйымдарында құжат айналымы­ның мемлекеттік тілдегі үлесіне мо­ниторинг жүргізеді.

2024 жылдың І жартыжыл­ды­ғында облыста мемлекеттік тілдегі шығыс құжаттар үлесі – 95,5, ал кіріс құжаттар – 92,2 пайызды құрады. Мемлекеттік тілдегі шы­ғыс құжаттар үлесінің өсу тенден­циясы байқалуда. Қазақ тілінің бе­делін арттыру, қолданылу аясын кеңейту (фестивальдер, кездесулер, акциялар және т.б.) үшін бірқатар іс-шаралар өтті.

Қазақ тілін оқытуды тиімді, жүйелі ұйымдастыру, заманауи цифрлық ресурстар, қазақ тілі пәні мұғалімдеріне бағыт-бағдар, мотивация беру мақсатында республикалық тілшілер форумы ұйымдастырылды.

Тілшілер форумы аясында қа­зақ тілі оқытушыларына арнал­ған “Қазақ тілін оқытуда қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер” тақы­рыбында республикалық семи-нартренинг өтті. Үстіміздегі жылдың мамыр айында тіл сая­сатын түсіндіру, тілдік негізде кем­сітушіліктің кез келген түріне жол бермей, мемлекеттік тілді одан әрі дамыту мен практикалық қол­дануды ынталандыру мақсатын­да “Тіл керуені – 2024” жобасы ұйымдастырылды.

Жобада мектепке дейінгі бі­лім беру мекемелерінің қызмет­керлерімен және ата-аналармен ден­сау­лық сақтау және спорт меке­мелеріне “Қазақстан Рес­пуб­лика­сындағы тіл туралы” Заңының талаптарын түсіндіру бо­йынша және бизнес, қызмет көр­сету са­ласы мекемелерінің қыз­меткер­лері арасында заң талап­та­рын түсіндіру үшін кездесулер өт­кізіледі.

Басқараманың тапсырысы бойынша “Тіл керуені – 2024” жо­ба­сын іске асыру жөніндегі іс-шаралар кешені аясында Халық­аралық “Қазақ тілі” қоғамының Солтүстік Қазақстан об­лыстық фи­лиалы Петропавл қа­ласы бо­йынша балабақша мең­геруші­лерінің, қазақ және аралас мек­теп директорларының ара­сында жаңа оқу жылында қазақ сынып­тарына алғаш қабылданатын оқушылардың үлесін арттыру мә­селесін талқыға салды. Бұл жоба үстіміздегі жылдың қазан айына дейін өңірдің 13 ауданында және Петропавл қаласында жалғасын табады.

Өңірімізде тілдік кемсітушіліктің алдын алу, азаматтарға консультациялық көмек беру мә­селелері бойынша сенім телефо­ны жұмыс істейді. Тілдік кемсіту­шілікке жол бермеу мақсатында жарнама агенттіктері, банк және басқа да мекемелердің сыртқы сұлбасы мен мәтіні келісілді.

Интернет-ресурстардағы мем­ле­кеттік тілдегі ақпарат жал­пыға қолжетімді болуға тиіс. Сондықтан қазақ тілді контентті дамыту, ресми сайттарда маңызды ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету, тілдің тазалығын сақтау, сауатты ақпаратты орналастыру өзекті міндет болып табылады. Бүгінгі күні бірқатар аудандық, облыстық ауруханалар мен қалалық емханалар және төрт денсаулық орталығының интернет ресурсына тексеріс жүргізілді.

Қазақстан Республикасы Ғы­лым және жоғары білім министрлігінің оқу орындарының ресми интернет ресурстарын зерделеу­ге қатысты жүргізілген монито­ринг барысында анықталған кем­шіліктер негізінде М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің ресми сайтында түзету жұмыстарын жүргізді. Со­нымен қатар мемлекеттік тілдің сауатты және дұрыс пайдала­нылуын бақылау мақсатында жекеменшік білім беру мекемелері де назардан тыс қалмады.

Жолдауда айтылғандай, әділетті Қазақстанды құрамыз десек, бізге саяси-экономикалық реформа жасау жеткіліксіз. Қай са­лада болса да әділдік, заң, та­лап бірінші орында тұруы тиіс. Та­лаптың бірі – жұмыс орнында мемлекеттік тілдің қолданыс ая­сын кеңейту. Үстіміздегі жылдың сәуір айында Солтүстік Қазақ­стан облыстық сотында Қазақ­стан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы Досжан Әмірдің қатысуымен “Сот төрелігін мем­ле­кеттік тілде сапалы жүзеге асыру мәселелері” тақырыбында өткізілген жиында сот жүйесін­дегі сот ісін жүргізу тілі талқыланды. Іс-шараға облыс соттарының судьялары, облыстың құқық қор­ғау, жергілікті атқару органдары­ның өкілдері, қорғаушылар, нотариалдық палата, екінші деңгейлі банк, жеке сот орындаушылардың өңірлік палатасының басшылары қатысты. Қазақ тілін дамытуға бағытталған мұндай жиындар ертеңгі күні өз нәтижесін беруі тиіс.

Тілдік ортаны қалыптастыру – әркімнің міндеті. Біз қазақ тілінің беделі мен болашағын ойласақ, барлық жауапкершілікті мемле­кеттік органдарға артып қана қой­май, тіл үйренуге деген құлшынысты, жанашырлықты өзімізден бастауымыз керек.

Санат ӘУБӘКІРОВ,

облыстық мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасы басшысының міндетін атқарушы.