Soltüstık Казахстан
“Жиған-тергенің тойға шашылсын!” деп тілек тілейтін қазақтың көптеген салт-дәстүрлері де осы тойға байланысты туындаған екен. Той – халықтың қазынасы, сондықтан той сый-сияпатсыз болмайды. Сый-сияпат көңілдерді жібітеді, мейірімді арттырады, сыйластықты сақтайды деген сөз қазақта ғана емес, діни тұрғыдан алып қарағанда да құпталатын жақсы амалдардың бірі. Әр адамның көңіліне жол таба алатындай сыйлықтың түрлері болады. Сыйлықтың құндылығы оның қымбат немесе арзандығымен өлшенбейді десек те, әр сый-сияпат орнымен болғаны дұрыс. Ол сыйлық кісінің көңіліне тимейтіндей, керісінше қуанта алатындай болса керемет.
Мұны құдалық жоралғысын жасағанда орындайды. Ал қалыңдығын алуға келген күйеу жігіт барлық жол-жоралғыларымен, яғни құдалықтың кәделерімен келеді. Қыздың жағына құдалар тарапынан сый-кәде жасалып, киіт кигізілген соң, сол әулетке жаңадан қосылып жатқан жаңа күйеу балаға қайын-жұрты сыйлық береді. Бірақ күйеу балаға берілетін сыйлық “киіт” емес, “қапқа салар” деп аталады. Мұны да мен бір құдалықта естігенмін. Бір апаның қайта-қайта күйеудің “қапқа салары” қайда? Ұмытып кетпей, оны да алдына қойыңдар деп ескертіп жатқанын көріп, “ол не болуы мүмкін?” деп ойланып қалдым. Ол бағалы киім, қымбат ертоқым, жігіттің керек-жарақтары немесе мал болуы мүмкін. Қазіргі кезде бұл сыйлық түрі қайын атаның мырзалығына, дәулетіне байланысты екені анық.
Қазір де ол үрдіс жалғасын тауып келеді. Бірақ бұрынғы кездегідей мал мен қару-жарақты сыйға тартудың орындары алмасқан. Қайын жұртының сый-сияпаты, әрине, күйеу балаға деген құрмет. Күйеу жігіт те қалыңдығының ата-анасына, оның туыстарына құрметпен, қамқорлықпен қарауы тиіс.
“Қапқа салар” күйеу жігіттің қайын жұртынан алғашқы алған сыйлығы болғандықтан оны өзі игілігіне қолданғаны дұрыс.
Нұр ӘЛЕМ.