Орманды тауларымен, айдын көлдерімен көздің жауын алатын Имантау мен Шалқардың сұлу табиғатын бетке ұстаған жеңіл көлік көсіле шапқан сәйгүліктей жүйткіп келеді. Көркіне көз тоймайтын бұл өлке Қызылжар өңіріне қарағанымен, “Көкшетау” мемлекеттік ұлттық табиғи саябағының орман шаруашылықтарына тиесілі. Әңгіменің қызуымен жолдың қалай қысқарғанын да байқамай қалыппыз. Асфальт аяқталып, тас жолмен солға бұрылғанымызда тың игеру жылдары салынған Тахтаброд элеваторының мұржалары “менмұндалап” көрінді.
Жол серігіміз Ақан Тәттібайұлының айтуына қарағанда, Ковыльное ауылына дейінгі жеті шақырымдық жолды биыл қалпына келтіруге қаржы бөлінгенімен, су тасқынына байланысты келесі жылға қалдырылыпты. Электр сымымен қоршалған ұзындығы 20 шақырымдық жайылымда сиырлар жайылып жүр. Әрірек семіз қойдың сүбесіндей теңкиіп жатқан орама шөптерді көзіміз шалды. Көкшетаудан арнайы сапарлап келген ел ағалары мен мәртебелі меймандарды серіктестік директоры Серік Малаев ата салтымен ауылға кіреберісте қарсы алды. Әкесімен де, өзімен де қызметтес болғандықтан, тез шүйіркелесіп кеттік. Мұнда келген мақсатымызға орай атқарылып жатқан игілікті істермен жақынырақ танысу үшін өндірістік учаскелерді аралауды жөн көрдік.
Серік Тәттібайұлы негізін қалаған “Ақселеу” жауапкершілігі шектеулі серіктестігі – бұрынғы Чистополь ауданына қарасты “Ковыльное” кеңшарының заңды мұрагері. Бүгінде ел-жұртқа, ауыл-аймаққа іскер азамат, тәжірибелі басшы, ел ағасы ретінде танылған азаматтың шаруашылық тізгінін ұстағанына – тұп-тура 37 жыл. Ақан-Бұрлық өзенінің жағалауында 1849 жылы қоныстанған Ковыльное елді мекенінің кәрі-жасы Секеңді өздерінің қамқоршысындай ерекше құрметтейтінін сезіндік. Алдымен фермаға ат басын тіредік. Шөп қоймасында біржарым жылдық қордың жасалғаны байқалады. Шарбақ ішінде жүрген бұқалардың ерекше күтімін дене тұрқына қарап-ақ бағалауға болады. Түрлі көрмелерде сан мәрте жүлде алған асыл тұқымды малдарға Орал, Ақтөбе, Қарағанды өңірлерінен сұраныс көп екен. Ферма меңгерушісі Оксана Гришинаның айтуына қарағанда, герефорд асыл тұқымды бұқалармен будандастыру арқылы алынған Зеңгі баба түліктері ерекше күтім талғамайды. Жыл бойы аумағы 1200 гектар жайылымда бағылады. Қысы-жазғы күтіміне бес адам жауапты. Қолдан ұрықтандырылып, әр сиырға чип тағылады. Мониторинг автоматтандырылған жүйе бойынша атқарылады. Бір сөзбен айтқанда, мұндағы әр операция қатаң бақылауға алынған.
Ауыл шаруашылығы өндірісінде маңызды бағыттардың бірі – егіншілік. Егіс танабы мен қырман, элеватор мен зертхана, сондай-ақ машина-трактор шеберханасы – бір-бірімен жалғасып жатқан буындық құрылым тәрізді. Табысқа жетелейтін бастау жол негізі нақ осы жерден қаланып, одан әрі молшылықтың телегей теңізіне ұласатындай әсерге бөлендік. 15500 гектар алқапқа астық өсіру, талапқа сай баптап, жоғары өнім алу айтуға ғана оңай. Оның астарында қаншама тынымсыз еңбек, маңдай тер жатыр. Аудандастырылған дәнді дақылдардың өнгіштігі мен сапасы зертханада тексеріліп, компьютер экранында алақанға салғандай көрінеді. Гектар түсімі 15 центнерден төмендеп көрмепті. Жалпы сыйымдылығы 10 мың тонналық шағын элеваторда сағатына 50 тонна астық өңделіп, кептіріледі. Астық төгетін ашық алаңның аумағы – 23 мың шаршы метр. Негізінен “Тобыл”, “Қорған”, “Орал” сұрыпты дәнді дақылдар егіліп, ауыспалы егіс жүйесі қатаң сақталады. Пайдалылығы жоғары зығырдың тұқымы Омбыдан арнайы тапсырыспен алдыртылыпты. Тұқымды топыраққа себерде серіктестіктің өзінде дайындалатын ерітіндімен қоректендіріледі. Мұнда табыс көзі болып табылатын майлы дақылдарды молынан себуге баса мән беріліп, ішкі-сыртқы нарықты қамтамасыз етеді. Ресейден, Украинадан, алыс шетелдерден жеткізілген заманауи қондырғылардың көмегімен халықаралық стандарттарға сәйкес жарма өнімдері шығарылады. Наубайханада 12 түрлі нан өнімдері пісіріліп, ауыл тұрғындарына қолжетімді бағамен сатылады.
Машина-трактор шеберханасы ауласындағы жинақылық пен жабық ғимарат ішіндегі тазалыққа қатты сүйсіндік. Шетелдік комбайндар, жаткалар, басқа да қосалқы техникалар рет-ретімен қойылған. Жеке қоймалар сөрелеріне орналастырылған 20 мыңдай қосалқы бөлшектер мен саймандарды штрих код арқылы лезде табуға болады. Штрих код жасау үшін біржарым жылдай уақыт жұмсалыпты. Бір “әттеген-айы”, шетелдік комбайндарға қажетті саймандарға тапсырыс кемі 3-4 ай бұрын берілуі шарт. Кей кезде осы жағы қолбайлау болатын сияқты. Машина-трактор шеберханасында алған жақсы әсеріміз орталық бу қазандығында жалғасты. Бу қазандықтары екі сатылы жүйеге көшкелі айлық шығын 320 мың теңгеге дейін қысқарыпты. Мұндағы тағы бір ерекшелік, көмірдің орнына зығыр дақылының сабаны жағылады. Одан дайындалатын 5 мыңнан астам орам бір қысқа толығымен жететін көрінеді. Серіктестік аумағында су скважинасы болмағандықтан, 10 шақырым қашықтықтан қуатты насос арқылы сыйымдылығы 80 текше метр ыдыс үзбей толтырылып тұрады. Үнемдеу, ысырапшылдыққа жол бермеу мақсатымен өндірістік учаскелерге, әлеуметтік нысандарға, тұрғын үйлерге берілетін су есептегіш құралдары арқылы бақыланады. Осындай тәртіп мұнай базасына да енгізілген. Жанар-жағармай тек арнайы кәртішкемен босатылады.
Шалғайда орналасқан елді мекен үшін кадрларды тұрақтандыруда, сырттан адам күшін тартуда баспанамен қамтамасыз ету өте маңызды. Серіктестік жыл сайын 4-5 үй салуды берік дәстүрге айналдырған. Ертеректе пайдалануға берілген 26 тұрғын үйге тұрмысы төмен және аз қамтылған отбастар қоныстаныпты. Құрылыс учаскесінің шебері Александр Курындин келесі жылы Молодежная көшесінің бойында тұрғызылатын мәдениет орталығы мен хоккей қорапшасының жобасымен таныстырды. Соңғы жеті жылда әлеуметтік салаға 574 миллион теңге инвестиция жұмсалған. Мәселен, Ковыльное орта мектебіне күрделі жөндеу жүргізіліп, жабдықтар мен жиhаздар түгел жаңартылған. Аула талғампаздықпен абаттандырылған. Білім ордасының директоры Күнсұлу Болатқызы өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарындағы экономикалық қиыншылықтар кезінде 9-10 сынып мұғалімдеріне жалақының кәсіпорын есебінен төленгенін, бұл шара кадрлардың тұрақтануына елеулі септігін тигізгенін айтты. Мектеп жанындағы “Бәйшешек” шағын тобында тәрбиеленетін 25 бүлдіршіннің 12-сі қазақ сыныбына барған. Оларды ынталандыру үшін 10 мың теңгеден сыйақы тағайындалыпты. Мектеп түлектері 20 мың теңгеден, ал үздік бағамен бітіргендерге 15 мың теңгеден беріледі. Екі оқушы грант жеңіп алса, үш оқушы Назарбаев зияткерлік мектебіне қабылданыпты. Бұл – 83 шәкірті бар ауыл мектебі үшін жақсы көрсеткіш. Мектеп ұжымына көрсетілетін көмек мұнымен шектелмейді. 1-4 сынып оқушылары мемлекет, ал 5-10 сынып шәкірттері серіктестік есебінен тегін тамақтандырылады. Елді мекен тарихына арналған мұрағаттан туған өлке мен оның жасампаз адамдары жайлы көптеген мағлұматтар алуға болады. Оқушылардан құралған вокалды-аспаптық ансамблі – кез келген жиын-кештің көркі.
“Құрмет” орденінің иегері Серік Малаев бастаған ұжымның тынымсыз ізденісінің арқасында шап-шағын ауыл отыз жылдың ішінде озық агроқұрылымдар қатарына қосылған. Ел үмітін абыроймен ақтай білген азаматтың әкесі Тәттібай Сәбижанов 1961 жылы жаңадан құрылған “Айсары” кеңшарына бас агрономдыққа партком хатшылығынан ауысқан. Кейін оған үлкен сенім артылып, №1 бөлімше басқарушының міндеті жүктелген. Одан ауылдық кеңестің төрағалығына жоғарылатылған. Екінші дүниежүзілік соғыстың қанды шайқастарын бастан кешірген майдангер саяси-бұқаралық жұмыстарды ұтымды жүргізудің хас шебері атанған. Текті әулеттің перзенті Айсары өңірінің тарихына да ерекше мән беріп, дарынды жастарға жан-жақты қолдау көрсеткен. Жалпы Айсары жайлауы төрт түлік өсіруге қолайлы. 1978 жылы мұнда 42 мың бас қой болыпты дегенге біреу сенер, біреу сенбес. Ауыл маңындағы карьердегі ақ тас пен жасыл балшық – құрылыс үшін таптырмайтын арзан шикізат.
1951 жылы туған Серік Тәттібайұлы Омбы ауыл шаруашылығы институтының механика факультетін бітіргеннен кейін алғашқы еңбек жолын “Айсары” кеңшарында инженерлік қызметтен бастайды. Зеренді ауданындағы Шағалалы техникумында оқытушы, Көкшетау мемлекеттік тәжірибе стансасында жұмысшылар комитетінің төрағасы, Қазақстанның 40 жылдығы кеңшарында партком хатшысы болады. Басшылық қызметте азды-көпті тәжірибе жинақтаған соң 1987 жылы “Ковыльное” кеңшарына директорлыққа тағайындалады. Куйбышев, Чистополь, Рузаев аудандары біріктіріліп, Ғабит Мүсірепов атындағы аудан шаңырақ көтергенде “Ақселеу” жауапкершілігі шектеулі серіктестігін құрады. Содан бері басшылықта. Аяулы жары Мафруза Талғапқызы зейнет демалысына шықса да, экономист маманы ретінде шаруашылықтың есеп-қисап жұмыстырын жүргізеді. Ата-ананың қамқорлығымен өсіп, жетілген қыздары Гүлнар мен Гауһар өмірден өз орындарын тапқан. Президенттік басқару орталығындағы мәртебелі қызметін тастап, серіктестікті өркендетуге ниеттенген ұлы Нұрланның да талабы оңынан оңғарылды.
“Бір құрсақтан өсіп-өнген ініқарындастарым – Қайыр, Бақыт, Ақан, Сәрсенбай, Марат, Қанат, Айкүміс өздерінің алғырлығымен, білімге құштарлығымен ата-ана үмітін ақтай білді. Қазіргі таңда өзіммен қоян-қолтық жұмыс істеп жүрген Ақан інімнің елгезектігіне, тиянақтылығына дән ризамын”, – дейді Секең ағынан жарылып.
Ағайын арасындағы сыйластықтары жарасқан әулет жайлы айтқанымызда теріскей жұртшылығының да көзайымына айналған тума талант Олжас Ақанұлының ән әлемін бағындырған жетістіктерін айтпау мүмкін емес. Көкшетаудағы балалар шығармашылығы үйінің “Жұлдыздар” вокалдық студиясында тоғыз жасынан тәлім-тәрбие алған Олжас республикалық “Әнші балапан”, халықаралық “Бозторғай” конкурстарында лауреат атанған, Юрмаладағы халықаралық конкурста гран-приді иеленген. 2004 жылы Испанияның Льорет-де-Мар қаласында өткен “Солнечные пути” сайысында “Алтын дауыс” бас жүлдесін жеңіп алған. Олжас Ақанұлы қазір Сыртқы істер министрлігінің белді қызметкері, сонда да сахнадан қол үзген жоқ.
Сексен үйлі Ковыльное ауылын осы заманғы ғылыми озық технологияға сай өркендетіп, барлық әлеуметтік нысандардың үздіксіз жұмыс істеп тұруына, тұрғындардың өмір сапасының жақсаруына зор ықпал етіп келе жатқан Серік Малаев сияқты ұлтжанды азаматтар қандай да марапатқа әбден лайық!
Сансызбай АЛПЫСБАЕВ,
Тайынша ауданының құрметті азаматы.
Балталы СӘРСЕНБАЕВ,
ақпарат саласының үздігі.