ЖАУАПТЫ САЛАНЫҢ ЖҮГІ АУЫР

Жүз жылдан астам тарихы бар мемлекеттік статис­ти­ка ор­гандары ұзақ қалыптасу жолы­нан өтті. Тіпті оның тарихы қа­зақ елінің қалыптасу жолы­мен астасып жатыр десек те бо­ла­ды. Сонау Қазақ хандығы құ­рыл­ған кезде Шу және Талас өзендерінің аңғарларында (қа­зір­гі Жамбыл облысының аума­ғы) халық саны 200 мың адам­ды құраған екен. Ал XV ғасыр­дың аяғында бұл көрсеткіш 1 миллионға жеткен деседі. Бұл деректердің тарихи негізі бар.

Жалпы Қазақстан аумағын­да алғашқы ресми мемлекеттік статистикалық орган – 1868 жылдың 22 қаңтарында құрыл­ған Түркістан губерниялық ста­тистикалық комитеті және оған ведомстволық бағынысты Сы­рдария және Жетісу облыста­рындағы статистикалық бюро.

1920 жылғы 26 тамызда Ре­сей Кеңестік Федерациялық Со­циалистік Республикасы құра­мында Қазақ Автономиялы Ке­ңестік Социалистік Республи­касы құрылды. Көп ұзамай Қа­зақ АКСР Үкіметі 8 қарашада “Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасының мемлекеттік статистикасы ту­ра­лы ережені” бекітті. Осылай­ша, Қазақстанның бірыңғай ор­талықтандырылған статистика­лық органдарының құрылған күні кәсіби мереке ретінде ата­лып өтілуде.

Ұлттық статистика бюросы Сол­түстік Қазақстан облысы бойынша департаменті басшы­сының орынбасары Жұлдыз Нұрғалиеваның айтуынша, де­партамент бүгінде мемлекеттік органдарды, іскер топтар мен жұртшылықты өңірдің әлеумет­тік-экономикалық дамуы тура­лы объективті статистикалық ақ­паратпен қамтамасыз етіп отыр. Сондай-ақ облыс аума­ғында статистикалық қызмет са­ласындағы мемлекеттік сая­сат­тың іске асырылуын бақы­лау және қадағалау жөніндегі басқа да функцияларды қам­тиды.

Бүгінгі таңда облыстың мем­ле­кеттік статистика органда­рын­да 108 адам еңбек етеді. Ұжымның 89 пайызы – қыз-ке­ліншектер. Жауапты салада ең­бек етіп жүргендердің 48-і республиканың статоргандар жүйесінде 20 жылдан астам жұ­мыс істеп келеді. Ал Елена Ба­со­ва, Найля Сулейменова, Ека­терина Зубарева, Ирина Усова, Наталья Вайтович, Фарида За­кирова, Нұржамал Қасейінова секілді қызметкерлердің ста­тис­­тика органдарындағы еңбек өті­лі 30 жылдан асқан.

Ұжымдағы қызметкерлер бі­ліктіліктері және жоғары тәжі­ри­­бенің арқасында талай бе­лес­терді бағындырып үлгерді. Бұл орайда 40 қызметкердің кеу­­десіне “Статистика үздігі” төсбел­гісі тағылған. Сонымен қатар “Қазақстан Республика­сының Тәуелсіздігіне 20 жыл” ме­рейтойлық медалімен Ғалия Шәріпова, “Қазақстан Респуб­ли­касының Тәуелсіздігіне 25 жыл” медалімен Фарида Заки­ро­ва, Роза Әміренова, “Қазақ­стан Республикасының Тәуел­сіздігіне 30 жыл” медалімен Жо­рабек Дәуренов, Марал Нұр­жауыпова, “Астана – 20 жыл” ме­далімен Найля Галимова және “Қазақстан Конституция­сына 25 жыл” медалімен Ирина Усова ма­рапатталды.

Күні бүгін барлық мемлекет­тік статистикалық есептілік де­партаментке электронды түрде ұсынылады. Респонденттерге Ұлттық статистика бюросының көпфункционалды веб-порта­лы арқылы есептілікті онлайн ре­жімде қалыптастыру және ұсыну қолжетімді. Статистика­лық деректерді ұсынудың элект­рондық нысанына көшу респонденттерге түсетін жүкте­мені айтарлықтай азайтқан. Яғни уақытты үнем­деуге, есеп­ті­лікті базада сақ­тауға, ариф­метикалық және ло­гикалық бақылауларды өз бе­тінше орын­дауға мүмкіндік берді.

Департамент басшысының орынбасары Жұлдыз Нұрға­лиеваның сөзінше, Ұлттық са­нақтарды жүргізу кезінде ақ­па­раттық-коммуникациялық тех­но­логиялар қолданылады. Мә­се­лен, 2021 жылғы Ұлттық ха­лық санағын және 2024 жылғы қанатқақты ауыл шаруашылы­ғы санағын жүргізу кезінде ақ­парат жинауда интервьюер­лер­дің портативті есептеу құ­рылғы­лары (планшеттер) ар­қылы сұ­рау әдісі және интернет желісін онлайн режімде пайда­лана оты­рып, өз бетінше тол­тыру әдісі пайдаланылды. Өз бетінше толтыру әдісі рес­пон­денттерге ыңғайлы уақытта сұрақтарға жауап беруге, тек­серу жүргізу құнын төмендетуге мүмкіндік берді. Ал планшет­тер­ді пайдалану жеке дерек­тер­дің қорғалуын арттырды.

– Биыл статистика органда­ры ЮНИСЕФ әзірлеген Халық­аралық мультииндикаторлық клас­терлік зерттеудің (MICS) 7 раундын өткізуде. Тек біздің об­лыста қараша айының соңы­на дейін 1500 үй шаруашылы­ғы­на сауалнама жүргізіледі. Жи­налған деректер әйелдер мен балалардың денсаулығы мен әл-ауқатын бағалауға, сондай-ақ олардың дамуының негізгі көр­сеткіштері бойынша сенімді ақпарат беруге мүмкіндік бере­ді, – дейді Ұлттық статистика бю­­росы Солтүстік Қазақстан облысы бойынша департа­менті басшысының орынбаса­ры Жұлдыз Нұрғалиева.

Статистика органдарының алдында келер жылдарға көп­те­ген маңызды жұмыстар мен өзгерістер, жоспарлар тұр. Қа­зір­гі уақытта Мемлекеттік ста­тистика мен ұлттық деректер экожүйесін дамыту тұжырым­дамасына сәйкес, басқа мем­ле­кеттік органдардың ақпарат­тық жүйелерін және баламалы көз­дерді пайдалануға көшу жұ­мыс­тары жүргізілуде. Осы жұ­мыс­тың нәтижесінде статисти­калық есептілік нысандарының саны қысқарады, нәтижесінде рес­пон­денттерге деген жүкте­ме азаймақ.

Келер 2025 жыл Статистика органдары қызметі үшін де ма­ңызды жыл болмақ, Ұлттық ауыл шаруашылығы санағын өт­кі­зу жоспарланған. Ауқымды іс-шара ауыл шаруашылығы қыз­метін жүзеге асыратын бар­лық заңды және жеке тұлғалар­ды қамтитын болады.

– Мереке қарсаңында сан жыл­дар бойы заманауи есеп­теу құралдары мен жүйелерін­сіз ең­бек еткен ардагерлері­мізді ұмыт қалдыруға болмай­ды. Ол ке­зеңде барлық есептер қағаз түрінде ұсынылып, қол­мен өң­делді. Аға буын шоттар мен те­летайптар, кейінірек калькуля­тормен есептеді, – дейді Жұл­дыз Нұрғалиева.

Жалпы статистика қызмет­кер­лері өз міндеттерін орындауда үлкен жауапкершілік, ұқыптылық және дәлдік секілді қасиеттерімен ерекшеленеді. Олардың жұмысы аса көзге кө­рінбегенімен, еңбектерінің нә­тижелері барлық салаға пай­далы.

Гүлфайруз ТӨРЕМҰРАТОВА,

“Soltüstık Qazaqstan”.

Суретті түсірген

Шыңғысхан БЕКМҰРАТ.