Soltüstık Казахстан
Жеңіс көшесіндегі үйдің сыртындағы “Тігін цехы” деген жазу сол маңнан арлы-берлі өткенде жиі көзге ұшырайтын. Сырты оюмен көмкерілген қоңыр үйде оңтүстік өңірден қоныс аударған отбасы тұратынын кейін білдік. Қала орталығында ондай тігін тігумен айналысатын адам жоқ-ау шамасы. Болған күнде де ұлттық киім тікпейтіні анық.
Таяуда бірінші сыныпта оқитын қызыма күзгі шараға байланысты арнайы киім қажет болғанда, сол үйдің отанасы киімнің түр-түрін тігетінін естіп, бірден солай қарай тарттық.
Ол кісі өзін Зүбила Рақымжанқызымын деп таныстырды. Келген бұйымтайымызды айтып едік, бір-ақ сағатта дайын болады деді. Үйдің бір бөлмесін тігінханаға лайықтап, жабдықтапты. Әңгімелесе келе, оның он саусағынан өнер тамған нағыз өнер иесі екеніне көз жеткіздік.
“Тігін тігу – үлкен өнер. Бұл бойыңызға қалай дарыды?” – деп сауал тастадым құр отырмай.
“Бұл өнер маған анам мен әжемнен келген болса керек. Өйткені олар өз заманында ауыл-жұртқа мәлім ісмер болған. Ол кезде бала болдық та, көп нәрсені аңғармадық. Кейін есейе келе, өзімнің бойымда да осы өнерге деген бейімділік бар екенін байқадым. Мен Шығыс Түркістанның Текес деген жерінде дүниеге келдім. Жолдасым Тарбағатайдан. Қытайда орта мектепті тамамдағаннан кейін Құлжа қаласындағы медициналық колледжге оқуға түстім. Оны бітіріп, мамандық бойынша жұмыс істеп жүргенімде атажұртқа кетсем деген ой маза бермеді. Сол жылдары паспорт мәселесі қиындап тұрған кез еді. Ол үшін алдымен Қазақстаннан шақырту алдыратынбыз, оны тиісті орынға өткізгеннен кейін көп уақыт күтіп жүріп қолға алатынбыз. Сол бір жапырық қағазды бір сиырдың құнына алдырғандар да болыпты. Атажұртқа аңсары ауған ел оған да қараған жоқ қой. Ебін тапқандар ортадан ақша қымқырып, жағдайын жасап алды. Құжат мәселесімен жүргенде анам маған: “Қызым, мұнда алған білімің Қазақстанда кәдеге жарай қоя ма? Жазулары басқа ғой. Тілден қиналасың-ау. Білгенің артықтық етпейді, жол жүргенше бір өнердің басын меңгеріп ал”, – деді. Мен ойлана келе, өзімнің бейімім бар тігіншілік кәсібіне ден қойдым”, – деп әңгімесін сабақтады Зүбила.
Ол Құлжа қаласындағы “Гүлназ” тігін шеберханасына хабарласады. Бір-екі айдың ішінде ұлттық бұйымдардан бөлек күнделікті тұрмысқа киетін киімді өлшеп, кесіп, тігуді үйренеді. 2005 жылы тәуекелге тастүйін дайындалып, Қазақстанға ат басын тіреген.
Зүбила Алматыға келгеннен кейін сондағы Қыздар педагогикалық институтында қолөнерді дамыту орталығы бар дегенді естіп, қабілетін аз болса да ұштағысы келген екен. Бірақ түрлі жағдайлар алдынан кес-кестеп, ол ойы іске аспапты. 2006 жылы отбасын құрып, үлкен шаңыраққа келін болып түскеннен кейін, кәсібін жалғастыруға тіпті мүмкіндігі болмаған. Үйдің тірлігінен қол босамаса керек.
“Үлкен үйге келін болып түскеннің өзіндік ауыртпалығы бар, қолымда қайын атам және апам болды. Олардың ас-суын дайындап беру керек. Көп өтпей кішкентайлы болдық. Сөйтіп, кәсіптен біраз жыл қол үзіп қалдым. Содан 2008 жылдан бастап қайта қолға алып, 5-6 жыл көрші-қолаң, ағайын-туыстың тігінін тігіп, бір жағынан бала мен үйдің шаруаларын да қатар алып жүрдім”, – дейді ісмер.
Зүбила 2016 жылы Алматы облысының Ескелді ауданына қоныс аударып, аудан орталығынан шағын киім тігу цехын ашады. 2017 жылы Талдықорғандағы Технология колледжіне оқуға түседі. Ал 2018 жылы кәсібінің ауқымын кеңейту мақсатында жеке кәсіпкерлік ашып, “Агро-Капиталдан” несие рәсімдеген. Ол екі бас гүл кестені қатар тігетін станок, бірнеше тігін машинасын және түрлі керек-жарақ сатып алыпты. “Жұмыс қызып жатты. Жұрттың ұлттық өнерге деген ынта-ықыласы оянып келе жатқан тұста маған тапсырыстар көптеп түсе бастады. Шәкірт тәрбиелеудің де орайы келді. Қалааралық түрлі ұлттық көрмелерге қатысып, тәжірибе алмастырдым. Үздіксіз ізденудің арқасында кез келген тапсырысты орындай алатын деңгейге жеттім”, – дейді тігінші.
Әне-міне дегенше тапсырысым да дайын болды. Зүбила тігіншінің жұмысты көз ілестірмес шапшаңдықпен істейтіні таңғалдырды. Ол бұл күнде ұлттық киім тігіп қана қоймай қыз жасауы, төр көрпелер, мектеп, емхана формасы, әскери киімдер, көлік орындығының қаптамасы, терезеге перде, киіз үй жабдықтарын да еш қиналмай өзі өлшеп, тіге береді екен. Бұған дейін былғарыдан аяқ киім де тіккен. “Әттең, жұмыс істейтін орын таршылық етпегенде, бұл саланы да қосып алар едім”, – деп отыр. Әрине, үлкен кәсіпті дөңгелету үшін де қомақты қаражат керек-ақ.
Шәкірт тәрбиелеген ұстаздан бақытты кім бар? Зүбила осы күнге дейін 150-ден астам шәкірт тәрбиелеп үлгеріпті. “Ұстаздан шәкірт озар” демекші, бүгінде 30 оқушысы әр өңірде өз кәсібінің маманы.
Ол әңгіме барысында сонау Талдықорғаннан Мамлют ауданына қалай көшіп келгенінің жай-жапсарын айтып берді.
“Ресейдің Омбы қаласында өткен ұлттық киім жәрмеңкесінде Мамлют ауданының басшылары менің өнерімді жоғары бағалады. Ауданның енді-енді қазақыланып келе жатқанын, ұлттық өнер ауадай қажет екенін айтты. Содан кейін жолдасым екеуміз ақылдаса келе, 2019 жылы Қызылжар өңіріне қоныс аударуға бекіндік. Қаланың орта тұсынан үй алып, енді жұмыс бастаймыз деп отырғанда елді індет жайлап, ойға алған көп жұмысымыз ақсап қалды. Кәсіп бастасаңдар, қол ұшын береміз деген сөздері жабулы қазан күйінде қалып қойды. Екі рет қайтарымсыз грантқа құжат өткізсек те ала алмадық. Үйдің бір бөлмесі көпбалалы отбасыға таршылық етіп отыр. Өзім төрт баланың анасымын, үш қыз, бір ұлым бар. Балаларым Мамлют қазақ мектеп-интернатында оқып жатыр”, – дейді ол.
Тігіншінің айтуына қарағанда, жұбайы Әділдің де қолынан көп іс келетін көрінеді. Кезінде ағаш шебері болып, саптаяқ, астау, кесе сынды бұйымдар жасаған. Сұраныс болып жатса, неге өз өнерін дамытпасқа! Ұлттық өнерді көзінің қарашығындай сақтап, дамытуға күш салып жүрген Зүбила сияқты жандар ортамызда көп болса, онда өшкеніміз жанып, өлгеніміздің тірілгені емес пе!
Бектұрған ЛАҚАДЫЛ,
“Soltüstık Qazaqstan”.