ТЫҢ ИДЕЯЛАРДЫҢ ҚАЙНАР КӨЗІ

Ұлтты ұлт етіп, әлемдік деңгейге көтеретін бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу – қоғам алдындағы бас­ты мақсаттардың бірі. Бала то­лық­қанды білімге ие болып, көзқарасы қалыптасқан, қазіргі күрделі жағдай­да өз бағытын бағдарлай алатын жеке тұлға болып қалыптасып, қо­ғамнан өз орнын таба білсе, ұстаз еңбегінің ақталғаны. Мемлекет бас­шысы Қасым-Жомарт Тоқаев “Әді­летті мемлекет. Біртұтас ұлт. Бе­рекелі қоғам” Жолдауында: “Орта білімнің сапасы – табысты ұлт бо­лудың тағы бір маңызды шарты. Әрбір оқушының білім алып, жан-жақты дамуы үшін қолайлы жағдай жасалуға тиіс”, – дей келіп, “Жайлы мектеп” ұлттық жобасы қолға алын­ғанын, 2025 жылға дейін 800 мың баланың заманауи мектепте оқуына жағдай жасалатынын, апатты жағ­дайдағы және үш ауысыммен оқи­тын мектеп мәселесі толық шеші­летінін айтты. Осы орайда, ұстаздар қауымымен қоса ата-аналар да оқушылардың алған білімнің және игерген машық-дағдысының сапалы және сұранысқа ие болу үшін белгілі бір деңгейде жауапты екендіктерін сезінуге тиіс. Сонда оқушының білім алуына мемлекет тарапынан инвестиция ретінде жұмсалатын мақсатты капиталдың ақталары анық. Біз осы бағытта жұмыла жұмыс жүргізудеміз.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы, барлық пәндер те­реңдетіліп оқытылатын лицейдің мақ­тана айтарлық жетістіктері көп. Биыл өз алдына шаңырақ құрға­ны­на 30 жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында оқушыларымыз халық­ара­лық, республикалық, облыстық пән олимпиадалары мен ғылыми кон­курстарда жарты мыңға жуық жүл­делі орынды жеңіп алды. “Ең үз­дік олимпиадалық мектеп”, “Ең үздік олимпиадалық команда” атақтарын иеленді. Өскелең ұрпаққа сапалы тәрбие беріп, ғылым саласына қос­қан үлкен үлесі үшін Халық­аралық экология, инженерия және педаго­гика ғылымдар академиясының рей­тингі негізінде еліміздегі 100 үздік оқу орнының қатарына енді. Бірың­ғай тестілеу нәтижесі де ауыз толтырып айтарлықтай. Былтыр орташа 103,5 ұпай иеленіп, инновациялық үлгідегі ең үздік мектептер қатары­нан көрінді. Пәндер бойынша білім сапасы – 86,2 пайыз. Түлектері­міз­дің 90 пайызы жылда грант иегері атанады. Осында білім алған Долж­никовтар әулетінің есімдері төрткүл дүниеге жақсы таныс. Дмитрий – хи­мия ғылымдарының докторы, АҚШ-тың Чикаго университетіндегі ұлт­тық зертхана меңгерушісі, Алена – химия философиясының докторы, Голландия университетінің оқыту­шы­сы, Владимир Мәскеу мемлекет­тік университетін өте жақсы аяқта­ды. 2014 жылы 7-сынып оқушысы Кә­мила Зікіринаның Ресейдің Санкт-Петербург қаласында өткен ХVІІ “Праздник детства” атты жас өнер­паз­дардың халықаралық фестива­лінде бірінші орынды жеңіп алғанын жерлестері ұмыта қойған жоқ. За­рина Амантаева, Мәдина Ысқақ, Нар­гиз Алекберова, Диана Алиева, Рената Сатрдинова, Шыңғыс Аман­баев бастаған түлектеріміз лицей­дің мерейін асырды.

Елдің қуаты, ең алдымен, аза­мат­тарының білімімен өлшенетін за­манауи әлемде, жаңа технология­лар­дың даму үрдісінде ұстаздардың атқаратын рөлі ерекше. Олар еге­мен­ді Қазақстанның болашағын, оның әлемдік өркениеттегі орнын анықтайды десек, артық айтқандық емес. 374 оқушыға 49 мұғалім сабақ береді. Олардың 3-уі – педагог-шебер, 24-і – педагог-зертеуші, 6-уы – пе­­­дагог-сарапшы, 9-ы – педагог-моде­ратор, 18 пайызы – жас маман­дар, магистр дәрежелі мұғалімдер – 16. Светлана Шәукерова, Ольга Сте­панова, Татьяна Мига, Салтанат Мах­мутова, Татьяна Коломиец, та­ғы басқа ұстаздар ұжымның мақта­нышы саналады.

Білім беру жүйесін қолжетімді әрі инклюзивті ету Жолдауда басты міндеттің бірі ретінде айтылды. Өйткені қарапайым білімнің өзін меңгере алмайтын, тіпті білім алуды қажет деп таппайтын оқушылар са­нының көбейіп бара жатқаны алаң­датпай қоймайды. Бұл проблеманы Қасым-Жомарт Кемелұлы ашық ай­тып, дарынды балаларға жан-жақты қолдау көрсету, конкурстан тыс гранттар беру, бірреттік ақшалай сыйақы төлеу, балалардың ұстазда­рын да моральдық және материал­дық тұрғыдан ынталандыру, әсіре­се тұрмысы төмен отбасында өсіп жатқан балаларға орта білім берудің жалпыға міндетті стандарты аясын­да қолдау көрсетудің маңызды­лығына тоқталды.

Президент “Тәуелсіздік бәрінен қымбат” мақаласында шетелде бі­лімін жетілдіріп, Қазақстанның мүд­десін қорғайтын жастарға үлкен үміт артты. “Жастар – қашанда тың идея­лардың қайнар көзі, оң өзгерістердің қозғаушы күші. Сондықтан өскелең ұрпақтың осындай әлеуетін дұрыс арнаға бағыттап, тиімді пайдала­нуымыз керек”, – деген міндет қой­ды. Осы орайда шын отансүйгіштік жа­лаң ұран емес, еліңе, халқыңа қыз­мет істеу екенін баса айтқым ке­леді. Ешкім де патриот болып ту­май­­ды, ол білім мен тәрбие арқылы қалыптасады. Жеке мақсат-мүдде қоғам игілігімен үндесіп жатса, пат­риоттық рух мінез болып дариды.

Кітап – адамзат баласының баға жетпес асыл құндылығы, білім мен мәдениеттің биік белестеріне жетелейтін тәрбие құралы. Шығыс ой­шы­лы Науаи: “Кітап – ақылына ақы сұрамайтын алтын қазына”, – десе, Абай атамыз “Танымның бар тама­шасы – кітапта, оған қол жеткізу үшін кі­тап оқудан жалықпа”, – деген асыл ғибрат қалдырған. Осындай мағы­на­лы пайымдардан кітап оқудың кез келген тұлғаны дамытудың қайнар көзі не екенін түсінесің. Адамзаттың ақыл-ойының жиынтығы – кітап, бі­лім – оны сақтайтын қазыналы сан­дық десек, кітап әлеміне баланы қа­лай енгізуге болады деген сауал бә­ріміздің көкейімізде жүргені сөз­сіз. Еліміздің ертеңгі тірегі мен сенімі – өскелең ұрпақ кітап бетін ашпайтын жағдайға қалай келді? Оның бір ғана жауабы бар: олардың ой-санасын түр­лі гаджеттегі ойын­дар әбден улап, байлап-матап таста­ған. Әри­не, әлеуметтік желілердің, ғалам­тор­­дың жетістіктерін жоқ­қа шығару­дан аулақпыз. Дей тұрған­мен, біз – ұс­таздар мен ата-аналар оның оң нә­тижесін көріп жатқан жоқ­пыз. Кері­сін­ше, уақыт өткен сайын осы мәсе­лені қалай шешеміз деген қатпарлы сауалдар туындап, бей­ма­за көңіл күй тыншу берер емес. Жастары­мыздың рухани байлығы­мыз бен мә­дени құндылықтарымыз­дан қол үзіп бара жатқаны мемлекет тарапынан да дабыл ретінде қағы­луы ойлан­тарлық жайт. Президенттің: “Кітап оқу – рухани кемелденудің көзі. Қа­зіргі уақыт – секунд сайын жаңарған ақпарат заманы. Алтын уа­қыты­мыз­ды пайдалы істерге жұм­са­ғанымыз жөн”, – дей келіп, оқуға тиіс деп са­найтын отыз таңдаулы кітап­тың тізі­мін ұсынған болатын. Қазір осы ба­ғытта маңызды бағдар­лама­лардың қабылдануы көңіл қуантады.

“Оқуға құштар мектеп” жобасы білім алушылардың, педагогтар­дың, кітапханашылар мен ата-ана­лардың арасында оқу сауаттылы­ғын қалыптастыру мен жетілдіруге, оқу мәдениетінің деңгейін арттыруға және кітап оқуды насихаттауға ба­ғытталған. Жоба аясында отбасы­лық оқудың жарқын дәстүрлерін жаңғырту, оқушылардың оқу сауат­тылығын арттыру, кітапхана қорын көркем әдебиетпен толықтыру, мек­теп кітапханаларының материал­дық-техникалық базасын нығайту бо­йынша кешенді шараларды жүзе­ге асыру көзделген. Мектеп-лицей-ин­тернатында “Оқуға құштар мек­теп” жобасы 2020 жылдан бері өз жалғасын тауып келеді. Оның басты мақсаты – оқушылардың кітап оқуға қызығушылығын арттыру, өзі оқыған көркем шығарма жайлы ой бөлісу, оқырмандарды кітап оқу өнеріне, дүниетанымын кеңейтуге, оқыған кітаптарын дұрыс бағалай алуға, өмірде, еңбекте, оқуда кітапты дұ­рыс пайдалануға баулуды үйрету. Оқушылардың білімді де жан-жақты болып тәрбиеленуі мектептің тіке­лей мүддесі екенін жақсы түсінеміз. Соған орай, оқу жылының басында әр тоқсанда оқитын кітаптар мен оқу тілі және кестесі бекітіледі. Әр сей­сенбі, бейсенбі күндері екі үлкен үзіліс оқу уақыты болып белгіленді.

2021-2022 оқу жылында осы жо­ба аясында Ыбырай Алтынса­рин­нің 180-жылдығына орайластырылып әдебиет тізімі іріктеліп алынды. Ұлы ағартушының әңгімелерін шығар­машылық тапсырмалар арқылы сурет салу, класстер, фото-коллаж және ребус, сөзжұмбақтар құрай отырып, оқып, жыл соңында оқыған әңгімелер желісі бойынша сахналық көрініс, мәнерлеп оқу сайысы, сурет көрмесі ұйымдастырылды. Осын­дай жолмен балалардың тек оқуға деген қызығушылығын ғана емес, сондай-ақ сахнада өзін-өзі көрсету­ге де мүмкіндік туғызылды.

Биылғы оқу жылында қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалім­дері бірігіп, әдеби шығармаларды оқытуды таңдады. Оның бірі Мағжан Жұмабаевтың 130 жылдығына ар­налды. Оқушылар жерлес ақын­ның шығармашылығы, өмірі, басқа қыр­лары бойынша лицей радиосы­нан хабарламалар оқып, әндер тыңдады. Оқыған өлеңдері бойынша ұстаздар тарапынан сюжетті шығар­ма жазу ұсынылды. Үздік деп таныл­ған жұмыстар облыстық байқау­лар­ға жолданады, әлеуметтік желілер­де жарияланады. Патриоттық, аза­маттық тәрбие бағытындағы өлең­дер оқылып, сурет көрмесі ұйым­дастырылды.

Кітап таңдап, талғап оқи білу, алған әсеріңді өмірлік қажетіңе жа­рата білу – әрбір оқушының білігі мен білімін, пайымы мен парасатын айқындайтын алғы шарттардың бірі. Өскелең ұрпаққа кітаптан асқан байлық, асыл қазына жоқ, дәл қазіргі уақыттан бастап кітап оқуға өздері­ңізді бейімдеңіздер дегім келеді. “Артық білім кітапта, ерінбе оқып көруге”, – деп хакім Абай Құнанбай­ұлы жырлағандай, бар білімнің пат­шасы кітап екенін ұмытпайық.

Кітап – рухани азық беретін құ­діретті құндылық, адамзатты тәр­бие­леудің басты құралы, мәдениет пен руханиятты қорғауда теңдесі жоқ қару. “Кітап оқудан тыйылсақ, ой ойлаудан да тыйылар едік”, – деген екен сырлы суреткер Ғабит Мүсі­репов.

Гүлжан ЖАҚАНОВА,

ЛОРД дарынды балалар үшін мамандандырылған облыстық мектеп-лицей-интернатының директоры.