Нұргүл Оқашева
Ғабит Мүсірепов атындағы облыстық балалар мен жасөспірімдер кітапханасында “Алаштың жарық жұлдызы” деген атаумен ұйымдастырылған әдеби кеш қазақтың ардақты перзенті, ұлт қамын жеген ұлыларымыздың көш басында тұрған алдаспан тұлға Мағжан Жұмабаевтың туғанына 130 жыл толуына орайластырылды. Шараға жиналған қаламгерлер, зиялы қауым өкілдері мен әдебиетке әуес жастар Алаш ардақтысының өмірі мен шығармашылығына терең бойлады.
“Тәуелсіздіктің таң самалымен бірге халқымен қайта қауышқан Мағжан ақынның жырлары – таңғы шықтай мөлдір, таудан аққан бұлақтай таза. Қамшының сабындай қысқа ғұмырында халқының азаттығы жолында басын бәйгеге тіккен тұлғаның өмірі терең зерттелді деп айта алмаймыз. “Алаш арысының ғұмырдариясына кім терең үңілді?” деген сауал қойылғанда біз аузымызға санаулы ғана автордың еңбегін аламыз”. Осылай деген республикалық “Мағжан” журналының бас редакторы, жазушы-журналист Жарасбай Сүлейменов қазақ жастары, әсіресе қызылжарлық өрендер Мағжанның жырларына ғашық болуы қажеттігін айтты.
“Мағжан туралы ақынның жақын туыстары Ғаділша Қаһарманов, бертін қайтқан Бибізайып апай да көп әңгіме айтқан. Шота Руставелидің “Жолбарыс тонды жиһангез” поэмасын аударып аты шыққан қазақтың белгілі ақыны Хамза Абдуллинге кездескен сайын қолқа салып, көп жайға қаныққаным бар. Хамзекең Мағжанның өлеңдерін жатқа айтып, шабыттанып кетуші еді. Сосын “Мағжан пайғамбар ғой, пайғамбар!” деп орнынан қозғалмай, ойға батып ұзақ отыратын. Мағжан шығармашылығымен етене танысқаннан кейін оның айтқандарына айна-қатесіз сенесің”, – деді қаламгер.
Мағжан тақырыбына қалам тартқан жазушы-зерттеушілердің барлығы да ақынның қазақ поэзиясындағы Абай Құнанбаевтан кейінгі жаңашыл ақын екенін мойындайды. Оның шын бағасын қазақтың қабырғалы қаламгері Жүсіпбек Аймауытов берген. Оның сөзімен айтсақ, “Мағжан өлеңді музыкаға айналдырған, дыбыстан сурет туғызған, сөзге жан бітірген, жаңа өлшеулер шығарған ақын”. М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің профессоры Жанар Таласпаева ақынның шығармашылығындағы әдеби бояулар тақырыбында әңгіме өрбітті.
“Ақын қазақ өлеңіне бұрыннан бар романтизмді берік орнықтырды. Оны өзінің қайталанбас таланты, сөз саптауы арқылы әрлендіре, байыта түсті.
Әсіресе ол эмоционалды, сезімі ұшқыр адамның жан дүниесін алғаш болып көркем кестеледі. Әрине, бұл арада Абай тәжірибесінен зерде көкжиегінен тысқары қалдырып отырғанымыз жоқ. Абайдың сыршылдығы оның ұлы мұрасының бір арнасы іспетті еді. Енді осындай сипат Жұмабаев шығармашылығының жалпы бет-бағдарына айналды. Реализм негізінен, өмірдің сараланған шынайы болмысын қамтыса, романтизм әдебиеті адамның ішкі жан-дүниесіне, сезім сырларына үңілді. Мағжанды сыршыл ақын деуіміз сондықтан”, – деді Жанар Серкешқызы.
Әдеби кеш барысында Мағжан Жұмабаевтың туыстары Гүлмира Бекенова мен Дулат Тасболатұлының төбе көрсеткенін айта кеткен жөн. Олар бала кездерінде Алаш ардақтысының “Батыр Баян” поэмасымен танысқандарын айтты. Ақан сері атындағы облыстық филармония жанындағы “Әлқисса” фольклорлық ансамблі орындаған “Ақжелең” күйі, дәстүрлі әнші Ғалымжан Нұрпейісов шырқаған “Жұлдызды жүзік, Айды алқа ғып берейін” әні шараның мазмұнын аша түсті.
Кітапхана жанындағы жас қаламгерлер клубының мүшелері, Диас Аяған мен Еркежан Бағзаттың Мағжан Жұмабаевқа арнаған өлеңдерін тыңдай отырып, Қызылжарда жыр пайғамбары жаққан поэзия сәулесінің сөнбегенін аңғарғандай болдық. Айтыс ақыны Жұмабек Рахимов “Сен сұлу” туындысын орындап, көрерменнің ыстық ықыласына бөленді.
“Биыл өңірімізде Мағжанның тойы кең ауқымда аталып өтіледі. Бұл шара соның бастауы іспеттес. Рухани байып қалдық. Мағжанды алып мұхит десек артық емес. Ол туралы айтылған жылы лебіздерге, тарихи деректерге қаныққан сайын шөліркей бересің. Қызылжардың қыран ұлы Қошке Кемеңгерұлы екеуі “Балапан” атты журнал шығарған. Оның бірінші нөміріне Мағжанның “Балапан қанат қақты” атты мақаласы басылыпты. “Алқа” ұйымының тұғырнамасын ақын Мұхтар Әуезовпен ақылдасып жазғанын екінің бірі біле бермейді. Осының бәрі кейін Мағжанға кінә болып тағылғанда Смағұл Сәдуақасов: “Қазақ әдебиетін тек коммунист ақын-жазушылармен шектемейік. Мағжанды доңыздатып, қоңыздатып жүргендерге қарсымын”, – деп батыл үн қатқан. Әдеби кеште осы және өзге де тың деректерге қанық болдым”, – дейді еңбек ардагері Амангелді Кенжеғозинов.
Нұргүл ОҚАШЕВА,
“Soltüstık Qazaqstan”.