ДЕРБЕС БЮДЖЕТ – ІСКЕ ДЕМЕУ

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Осыдан үш жыл бұрын жергілікті өзін-өзі басқарудың жаңа белесі – дербес бюджеттің енгізілуі ауылдық округтердің де қаржылық мүмкін­дік­терін ұлғайтып, тұрғындар үшін ма­ңызы бар мәсе­ле­лерді бірінші ке­зекте шешудегі рөлі айтарлықтай кү­шейтілді. Бұдан бы­лай қауымдас­тықпен бірлесе, ақыл­даса отырып, төртінші деңгейлі бюд­жеттің негізгі салық түрлерін қажетті­лікке қарай жоспарлап, жұмсай ала­мыз. Бұл орайда елді мекендердің жол­дары мен көшелерін қалпына кел­тірудің, жарықтандырудың, көгал­дандыру­дың маңызы айрықша. Аудандық мәслихаттың Новосел ауылдық округінің 2024-2026 жыл­дарға арналған бюджетін бекіту ту­ралы шешімінің жобасы “Электрондық үкімет” порталында жарияла­нып, жұртшылыққа кеңінен танысты­рылды. Кіріс­тер – 37060 мың, салықтық түсімдер – 11580 мың, негізгі капиталды са­тудан тү­сетін түсімдер – 2365 мың, трансферттер 23113 мың теңге бо­лып бе­кітілді. Бұл қаражат жеке тұлғалар­дың мүлкінен, жер учаскелері негізінде жеке және заңды тұлғалар, көлік құралдары, табиғат және басқа да ре­сурстарды пайдалану, комму­налдық мүлікті жалға беру, жер учаскелерін сатуден түсетін түсім­дер есебінен қа­лыптасады. Бұдан бө­лек, аудандық бюджеттен жұмсала­тын субвенция мөлшері – 16223 мың теңге. Қаржы жергілікті қазынаға ті­келей құйыла­тындықтан, қиындықтар мен мәселе­лерді еңсерудің жол­дары жеңіл­дей түскенін аңғаруға бо­лады. Бұ­рынғыдай қит етсе, ауданға жалтақтау, алақан жаю секілді ма­сылдық пиғылдан арылып, керісінше салық жи­нау үрдісін ширатудың жолдары жан-жақты қарастырылып оты­рады. Салық молайса, әлеуметтік мәселе­лер қал-қадірінше шешілетінін тұрғын­дар да, салық төлеушілер де жақсы түсінеді. Бұрындары жолдарды қар­дан, көшелерді қоқыстан тазалауда шаруашылықтарға тәуел­ді болушы едік. Қазір ондай кіріптарлық жоқ. Жауапкершілігіміз бен дербестігіміз барынша артты.

Президент “Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары” Жол­дауында алдағы жылдарға жоспар­ланған саяси, экономикалық және әлеуметтік реформалардың негізгі бағыттарын белгілеп, бюджет сая­са­тына айрықша тоқтала ке­ліп, “бюд­жетті басқарудан” “нәтижелі басқару” арқылы осы саланы ре­формалауды тапсырды. Бұл бағытта атқарылып жатқан жұмыстар, яғни, бюджет сая­сатының жаңа мүмкіндіктері мен тә­сілдерін тәжірибеге енгізу ша­ралары қыруар. Экономиканың әртүрлі сек­торларында сараланған салық став­калары нақтыланған жаңа Салық ко­дексі қабылданды. Ең тө­менгі жала­қы деңгейін көтеру туралы шешім алынды. Зейнетақы­ның ең төменгі ба­залық мөлшерле­месі кө­бейтілді. Сонымен қатар әлеу­меттік сұраныс ескеріле отырып, бала күтімі бойын­ша төлем мерзімі бір жарым жылға дейін ұзартылды. Үкіметке бірнеше ми­нистрлік пен ай­мақтар үшін қанатқақты режімде толық бөлшектенген бюджет жоба­сын енгізу міндеттелді. Бұл ретте ал­дымызда бюджет­аралық қатынас­тар­ды түбегейлі өзгертудің өзекті мә­селесі тұр. Жаңа экономикалық үлгіге көшу бюджет саласындағы дер­бестікті айқындап берді. Мәселен, корпоративтік табыс салығынан және басқа да төлем түрлерінен түсетін кірістің бір бөлігін өңірлерге беру оң нәтижесін көрсет­ті. Жол­дау­да былтыр өңірлер табысының өсімі 30 пайыздан асқаны айтылды. Енді реформаның келесі кезеңінде осы норма өзге де салық­тарға, оның ішін­де қосымша құн салығына да қатыс­ты қолданылмақ. Сон­да фискалды орталықсыздан­дыру жұмысының нәти­жесінде жер­гілікті бюджет кірісі­нің құрылымындағы республикалық бюд­жеттен бө­лінетін трансферттің үлесі орта есеп­тен 25 пайызға төмен­демек. Қа­зір бұл көрсеткіш – 50 пайыз шамасында. Сондай-ақ аудан әкімдеріне бюд­жетті басқару құқы­ғын беру арқылы жергілікті жердегі мәселелерді же­дел шешу көзделген. Ал жергілікті бюджетке жиналатын салыққа қа­тыс­ты жеңілдіктерді анықтау құқығы аймақтардың өздеріне берілсе, бизнестің де дамуына үлкен серпіліс әкелері сөзсіз. Мұның өзі барлық деңгейдегі әкімдіктер бюджетаралық қатынас­тардың жаңа үлгісіне көшкен кезде оның біртұтас мемлекетімізге тигізе­тін пайдасы мен тиімділігі ұшан-теңіз болмақ.

Жолдауда атап көрсетілгендей, азаматтардың мүддесі мен сұраны­сы – Қазақстанның экономикалық даму стратегиясының көзі. Яғни адамның қажеттілігі әрдайым басты ұстаным болуы тиіс. Оған округ әкімі мен оның аппараты қызметінің жыл сайынғы саралау қорытындысында көз жеткізіп келеміз. Мемлекеттік бағ­дарламаларды жүзеге асыру бары­сында ауыл тұрғындарының сын ес­кертпелері мен ұсыныстарын дер ке­зінде ескерудің мәні ерекше. Округ құрамына енетін үш елді мекеннің 1908 тұрғынына 451 мемлекеттік қызмет көрсетіледі. Олардан келіп түскен 40 өтініш жан-жақты сарала­нып, заңнамада белгіленген тәртіп­пен қаралды. Әлеуметтік қолдау те­тіктері назардан тыс қалған емес. Ок­ругте 8 дүкен,1 тамақтану орны, 2 дә­ріхана, 2 монша, фельдшерлік-акушерлік пункт жұмыс істейді. Округ ма­мандары апта сайын нан мен негізгі азық-түлік тауарларының бағасына мониторинг жүргізіп отырады. Нан-тоқаш және кондитерлік өнімдер қолжетімді бағамен сатылады. Мә­селен, “Астық-Привольный” ЖШС-ның наубайханасында бір бөлке нан­ның бағасы – 120 теңге. Абаттанды­ру бағ­дарламасы аясында 572 аула қам­тылып, 2288 тонна қоқыс шыға­рылды. Бұрынғы ФАП ғимараты, апатты үй бұзылып, көгалдандыру жұмыс­тарына 1 млн. теңге жұмсал­ды. Кө­шелерге санация әдісімен 16 млн. 700 мың теңгеге су құбыры тар­тыл­ды. Облыстық маңызы бар жол­дар бойымен автобус маршрутта­рының үздіксіз жүруі ұдайы қадаға­ла­нады.

Жекелеген шаруашылықтардың демеушілік көмегін айтпасқа бол­май­ды. “Содружество-2” серіктестігі Но­во­­сел мектебінің қоршауын, акт за­лы­ның сахнасын жөндеп, музыкалық аппаратура, “Балдәурен” шағын ор­та­лығына ойыншықтар сатып әперді. “Солтүстік – 2023” қысқы ойындарын өткізуге қаражат бөлді. “Алмаз” ШҚ Мұқыр ауылында орналасқан екінші дүниежүзілік соғысқа қатысушылар­дың құрметіне қойылған ескерткішті қалпына келтірді. “Астық-Приволь­ный” серіктестігі жас отбасыға жаңа бас­пананың кілтін тапсырды. Юрий мен Редина Қор­ған мемлекеттік ауыл шаруашылығы ака­демиясын бітірген. Бірі – зоотех­ник, екіншісі – бағдарламашы. Осы се­­ріктестік басшылығы “Туған жердің қадыр-қасиеті” атты тақырыппен өт­кен оқу­шылар арасындағы шығарма­шы­лық байқауға да демеуші болды.

Жолдауда ауыл-аймақты дамы­ту үшін шағын шаруашылықтарды қолдаудың маңыздылығы атап көр­сетілді. Округ бойынша 6 серіктестік, 33 шаруа қожалығы 47252 гектар алқапқа астық өсірумен айналы­сады. “Астық-Привольный” ЖШС тамшыла­тып суару әдісін қолданыс­қа енгізе бас­тады. Мұнда тауарлы-сүт фермасы бар. “Колос” ФШ-да да асыл тұқым­ды ірі қара өсіріледі. “Asyl Elevator” ЖШС-ның озық технологияларға не­гіз­дел­ген қайта өңдеу қон­дыр­­ғысын іске қосты. Округте эконо­ми­калық белсенді халық ретінде 1052 адам тіркелсе, көбі жергі­лікті ша­руашылықтарда еңбек етеді. Қоғам­дық жұмыстарға 14 адам тар­тылып, “Атаулы әлеуметтік көмек” бағ­дарла­масы бойынша 5 отбасы қамтылды. Екі отбасы жаңа бизнес идеяларды іске асыру үшін мемле­кет­тік грантқа ие болды. Қарттар мен мүгедектер күні айлығы барысында 2 млн. 860 мың теңгеге демеушілік жа­салды. Базалық шаруашылықтар есе­бінен мектеп оқушылары тегін ыс­тық тамақпен қамтамасыз етіледі. Бұл мақсатқа “Содружество-2” жауап­­­кершілігі шектеулі серіктестігі – 1 млн. 130 мың, “Астық-Привольный” серіктестігі 1 млн. 340 мың тең­ге бөлді. Сонымен қатар мектептерге 200 мың теңге көлемінде ақшалай сыйақы берді.

Президент адал азамат және тұғырлы тұлға болудың негізі бала кезден қалыптасатынын айта келіп, жас ұрпақтың қауіпсіз әрі алаңсыз өмір сүруін қамтамасыз ету үшін оларға қатысты зорлық-зомбылықтың кез келген түріне жазаны күшей­туді алға тартты. Біз осы талап үде­сінен көрінудің барлық жолдарын қарастырып отырамыз. Учаскелік по­лиция инспекторының бастамашыл­дығымен елді мекендерде құқық бұ­зушылықтар мен қылмыстардың ал­дын алу тұрақты негізде жүргізіледі. Ал­коголь өнімдерін заңсыз өткізуді анықтау үшін 12 рейд ұйым­дасты­рылды. Аз қамтылған 4 және қолай­сыз 6 отбасы тұрақты назары­мыз­да. Мереке күндері, сон­дай-ақ, кеш­кі және демалыс уақыт­тарында жа­стар көп жиналатын жер­лерде, қоғам­дық орында мас күйінде жүрудің – 10, елді мекендерде абаттандыру ере­желерін бұзудың – 60, бұзақылық жа­саудың 5 фактісі анықталып, тиісті шаралар қабыл­данды.

Есепті кездесулерде көтерілген Новосел ауылындағы су құбыры же­лісін жөндеуді жалғастыру, су құбы­рын санациялау жұмыстарын аяқ­тау, үй жануарларын вакци­налау, Новосел мен Мұқыр елді мекендері арасындағы жол жиек­терін қалпына келтіру, қауіпті учас­ке­лерге жол бел­гілерін орнату, При­вольный ауылын­да жастардың би алаңын салу, дә­ріхана ашу, тұрғындарды флюрогра­фия­лық тексеруден өткізу, тағы бас­қа мәселелер оң шешімін тапты.

Ұлттың жаңа сапасын қалыптас­тыру еліміз үшін айрықша маңызды. Бұл орайда жастарымыз ең ізгі қа­сиеттерді бойына сіңірсе, сенімнің ақталғаны. Округте саламатты өмір салтын орнықтыруға үлкен көңіл бө­лінеді. Спортшыларымыз аудандық, облыстық жарыстарға белсенді түр­де қатысып, жүлделі орындардан кө­рі­ніп жүр. Президенттік көпсайыс бойынша жалпы командалық – 1, “Ақ бидай” жазғы спорт түрлерінен 5 орын иеленді.

Келесі жылға арналған іс-қимыл жоспары жасалды. Алға қойған мін­деттерді тиянақты орын­дау бұлжымас талап болып сана­лады.

Сергей СПАСИБУШКИН,

Новосел ауылдық округінің әкімі.

Ғабит Мүсірепов атындағы аудан.