ӘКІМДЕР САЙЛАУЫ – САЯСИ ЖАҢҒЫРУ ЖОЛЫ

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Мемлекет басшысы “Әді­лет­ті Қазақстанның экономи­ка­лық бағдары” Жолдауында елі­мізде ауқымды саяси жаңғыру жұ­мыстары қарқынды жүргізіліп, біржарым жылдың ішінде көпте­ген өзгеріс жасалғанына, қолға алған шаралардың нәтижесінде билік тармақтары арасында тиімді тепе-теңдік орнағанына, шешім қабылдау үдерісіне аза­маттардың қатысу мүмкіндігінің артқанына, қоғамның саяси мәдениеті мүлдем жаңа сипатқа ие болғанына тоқталды. Алдағы жаңа экономикалық саясат бел­гіленіп, еліміздің мықты өнеркә­сіптік негізін қалыптастыру және экономикамыз өзімізді толық қамтамасыз ете алатын жағ­дай­ға жету міндеті қойылды. Өңдеу саласын жедел дамытуға, эко­но­миканы әртараптандыруға ерек­ше назар аударылды.

“Жергілікті өзін-өзі басқару ту­ралы” заңның қабылдануы бұл бағыттағы айтулы қадам бол­ды. Аудандық ма­ңызы бар қалалар, ауылдар, кент­тер, ауылдық округтер әкім­дерінің тікелей сай­лануы саяси жүйенің орнығуы­ның нақты кө­рінісі ғана емес, со­нымен қатар атқарушы билікке үлкен жауап­кер­шілік жүктелді. 2021 жылдан бастап Қазақстан тарихында ал­ғаш рет ауылдық округ әкімдері­нің тіке­лей дауыс беру арқылы сайла­нуының стратегиялық мәні ай­рықша. Биліктің барлық дерлік инс­титуттарын жаңғыртудың не­гізгі мақсаты – тұтас мемле­кеттің тиімділігін арттыру, ал саяси ре­формалардың барлығы ха­лық­ты мемлекет басқару ісіне ке­ңінен қатыстыра отырып, жер­гі­лік­ті билік өкілдерін сайлан­балы етуге бағытталған. Соны­мен қатар мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы құзы­рет­терді бөлу және жергілікті өзін-өзі басқару ісін айқындауға, аймақтарды бюджеттен қаржы­ландыру моделін әзірлеуде ор­талық пен өңір арасындағы қа­рым-қатынастан бөлек, қара­жат­тың өңір ішінде бөлінуіне ай­рық­ша назар аударуға бағыт­талуы тиіс. Әкімдердің сайла­уын тағайын­дау, оларға қойыла­тын шарттар, әкімдікке канди­даттар ұсыну, өзін-өзі ұсыну, та­ғы басқа талап­тар нақтылан­ды. Мәселен, сая­си партия бір сай­лау округінде бір ғана үміткер ұсынуға құқылы. Ауылдық округ әкімдігіне өзін-өзі ұсынған кан­дидат дауыс беруге құқығы бар тиісті округ сайлау­шыларының жалпы санының ке­мінде бір пайыз дауысын жи­науы керек. Мұның өзі демокра­тиялық даму жолына нық қадам басқа­ны­мызды айғақтайды. Ең бас­ты­сы, өкілеттілік пен жауап­керші­лік­тің ара-жігі ажыраты­лып, жер­гілікті өзін-өзі басқа­руды тиімді жүзеге асыруға ке­дергі келті­ре­тін олқы­лықтар рет­телді. Оның нақты мысалдарын Абай ауыл­дық ок­ругінің қыж-қыж қайнаған тыныс-тіршілігінен анық аңғару­ға бола­ды. Біз әркез жаңашыл әдіс-тәсілдерге арқа сүйеп, күн­де­лікті жұмыс бары­сында қолда­нуға ұмтылып оты­рамыз. Тоқсан сайын өткі­зілетін кездесулердің, сондай-ақ қоғамдық кеңестер мен жина­лыстардың, жеке қа­былдаулар­дың күн тәртібіне жұрт­шылықты толғандыратын әлеуметтік проб­лемалар шыға­ры­лып, ашық айтылып отыра­ды. Мұн­дай ауқымды талқылау­лар­дан округке қарасты Қара­ғаш, Ка­линовка, Константинов­ка, Тап­шыл елді мекендерінің тұрғын­дары шет қалған емес. Аудан­дық мәслихаттың шешімі­мен бекітіл­ген округтың 2022-2024 жылдар­ға арналған бюд­же­тінің қаржылық қамтамасыз етілуі, бағдар­ла­малардың орын­далу барысы кеңінен түсін­дірілді. Бюджет тү­сімдерінің мөл­шері 2022 жылға – 9363 мың, 2023 жылға – 9494 мың, 2024 жылға 9636 мың теңге болып бекітілген. Аудан­дық қазынадан алынатын суб­вен­ция көлемі – 11737 мың, ал округтың 2023 жылғы бюд­же­тінің жалпы мөл­шері – 21373 мың теңге. Әкімдік маман­да­рына жер телімдерін уақытша пайдалану, шаруа бол­маса фер­мер қожалығын жүр­гізу үшін жал­ға алу құқықтары мен шарттары, конкурстарға қа­тысуға өтінім беру, жарғылық капиталдың мөл­шері туралы сұ­рақтар жиі қойы­лады. Осыған бай­ланысты бизнес-жоспар, ин­вестициялар­дың болжамды кө­лемі, қолда­нылатын агротехно­логиялар, ашылатын жұмыс орындары­ның саны, ауыл ша­руашылығы жер­­лерін ұтымды пайдалану, жер заңнамасының қағида­ла­рын бұл­жытпай орын­дау, қа­жетті құжат­тардың сәй­кестігі, тағы басқа мә­селелер бо­йынша бағыт-бағ­дар­лар мен ке­ңестер беріледі.

Жолдауда ет, сүт өнімдерін тереңдетіп өңдеу сықылды бо­ла­шағы зор бағыттарға басым­дық беру атап өтілді. Округте жұ­мыс істейтін “Астық-СТЕМ” ЖШС өз ізденістерін заманауи ғы­лыммен әркез үйлестіріп оты­рады. Суды көп қажет ететін егіс алқаптарын азайтып, оның ор­нына пайда әке­летін дақылдар өсірумен жүйелі түрде айна­лысады. Бүгінде 5 мың гектарға бидай, 2 мың гек­тарға зығыр, 1,5 мың гектарға рапс егіледі. Се­ріктестік басшы­лығы тамшыла­тып суару мол өнім негізі екенін жылма-жыл дә­лел­деп келеді. 239 гектар кар­топ, 126 гектар жүгері, 105 гектар беде, 41 гек­тар сәбіз осы әдіспен суарыла­ды. Бұл жүйенің артық­шы­лықтарына көз жеткізгендік­тен, суармалы жерлер алқабы ұл­ғайтылды. 1,1 млрд. теңге ин­вес­­тиция тартылып, заманауи қон­дырғылармен жабдықталған тауарлы-сүт фермасы бой кө­терді. 30 жаңа жұмыс орны құ­рылып, жылына 3,2 мың тоннаға дейін сүт сауылады. Көкөніс сақ­тайтын қойманың сыйымды­лы­ғы 5300 тоннаға жуық.

Қарағаш ауылында “Өңір­лер­ді дамыту” бағдарламасы аясын­да демалыс аймағы қор­шалып, балалардың ойын алаңы 14 млн. теңгеге 84 шам орнатыл­ды. “Цифрлық Қа­зақстан” жоба­сы шеңберінде Калиновка мен Константиновка ұялы байланыс­пен, мобильді интернетпен қам­та­масыз етілді. 60 млн. теңгеге “Кар-Тел” ЖШС ұялы байланыс операторының мұнарасы мен антенна жабдығы қойылды. “Та­йыншаагроинвест” ЖШС меди­ци­налық пунктті жөн­деп берді. Қарағаш мете­бінде жоғары кәсі­би мұғалімдер еңбек етеді. Олар­дың 38 пайызы – бірінші жә­не жоғары санатты, 13 пайызы – педагог зерттеуші, пе­дагог са­рап­шы және педагог модератор. Мұнда оқушылар­дың сапалы білім алуына бар­лық мүм­кіндік жасалған. 391 бас­пананың бәрі дерлік орта­лық­тандырыл­ған су жүйесіне қо­сыл­ған. 11 жеке кәсіпкерлікке 242 адам тартылған. Олар сау­да, мал шаруа­шы­лығы, жемшөп дайындау, жолау­шылар та­сымалдау, тігін сала­сын­да ең­бек етіп жүр. “Астық-STEM” се­ріктестігі өздерінің – 294, “Астық – Қарағаш” – 166, “Би­дай ST” 47 пайшыларымен есептесіп, ди­виденттерін толық төледі. Жем­шөп, көмір көп бала­лы, аз қам­тылған отбасыларға, қарт адам­дарға арзан бағамен үлес­тірілді. Наубайханаларда пі­сірілетін наның бағасы да қол­жетімді. Округте тұратын 231 зей­неткер, 50 мүгедек, 16 көп ба­лалы отбасыны шаруашы­лық­тар қамқорлыққа алған.

Еңбекке қабілетті 691 тұр­ғын­ның көпшілігі “Астық-STEM”, “Астық-Қарағаш”, “Бидай ST” серіктестіктерінде еңбек ете­ді. Орташа жа­лақы – 170 мың тең­ге көлемінде.

Учаскелік инспектор тарапы­нан жүргізілетін белсенді про­филактикалық іс-шаралардың арқасында криминогендік ахуал тұрақты. Қоғамдық тәртіп өкіліне “Астық STEM” ЖШС қызметтік көлік тарту ет­кен болатын. Бұ­дан бөлек, аг­рар­шы­лар бірле­сіп, арнайы тұр­ғы­зыл­ған қыз­мет­тік баспананы та­быстады.

Бәріміз де аймақтарға қатыс­ты саясатта маңызды реформа­лардың жүргізілгенін көріп отыр­мыз. Оның айқын белгісі – әкім­дерді тікелей сайлау тәсілі енгізіліп, әкімшілік реформаның қолға алынуы. Енді Мемлекет басшысы алдымызға бюджет­аралық қатынастарды түбегейлі өзгерту, жаңа экономикалық үл­гіге көшкенде аймақтардың бюд­жет мәселесіндегі дербестігін арт­тыру талабын қойып отыр. Со­нымен қатар жергілікті бюд­жетке жиналатын салыққа қа­тысты же­ңілдіктерді анықтау құқығын ай­мақтардың өзіне беру мәсе­лесі де қарастырыл­мақ. Бұл ша­ра биз­нестің да­муына үлкен сер­пі­ліс әкеліп, өңір­лердің, оның ішін­де ауыл­дық округтердің та­бысты өр­кендеуіне ықпал етері анық.

Бейбіт ДОСМУХАНОВ,

Абай ауылдық округінің әкімі.

Тайынша ауданы.