Soltüstık Казахстан
Көктем келсе Петропавлды басатын жағымсыз иіс бұдан былай жұрттың мазасын алмайды. Үш жылға жоспарланған жоба сәтті аяқталды. Биотоған хлорелла балдырымен тазартылып, күкіртсутек енді күн жылынса ауаға тарамайды. Ғылыми-технологиялық су орталығы директоры Александр Рейбандт жобаның ерекшелігі жайында айтып, жоспарларымен бөлісті.
Биотоған сарқынды су жинағышы соңғы жылдары экологиялық мәселеге айналып, жедел шешімді қажет етті. “Қызылжар су” жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне қарайтын нысанды тазарту үшін мамандар жергілікті ғалымдардың көмегіне жүгініп, нәтижесінде 2021 жылдың тамызында жаңа жоба қолға алынды. Бұл жұмысты М. Қозыбаев атындағы СҚУ базасында құрылған ғылыми-технологиялық су орталығы атқарды.
“Біз суды реагенттерсіз тазарту жұмыстарымен айналыстық. Реагенттер кейін суда қалып, адам денсаулығына әсер етуі мүмкін. Университеттің зертханасында түрлі тәсілдерді жасап көрдік, 2016 жылы бізге зерттеу нәтижемізді нарыққа шығару үшін грант берді. “Ғылым қорынан қаражат бөлінді. Мемлекеттің, университеттің және қордың қолдауы нәтижесінде жаңа технологиямыздың тұсауын “Қызылжар су” кәсіпорнында кестік”, – дейді Александр Рейбандт.
Ғалымның айтуынша, хлорелла – бір жасушалы балдыр, 2,5 млрд. жыл бұрын пайда болған. Мұз дәуірінен өткен. Бұл микроағзаның химияға қатысы жоқ, ол – таза биология. Ағын суды тазартуда таптырмас дүние, өйткені адам, қоршаған орта үшін лас саналатын нәрсенің бәрі хлорелланың азығы болуы мүмкін. Бұл балдыр өте тез өсіп, жайылады.
“Су қоймасына хлорелланы құйдық. Олар басқа өсімдіктер сияқты оттегі бөледі. Осылайша барлық органика тотығады. Бұл судың тазартылуын жеделдетеді. Кейін хлорелла биомассасы көбейіп, басқа микроағзаларды жей бастайды. Оларды табиғи сүзгіш организм деуге болады. Өте кішкентай болғанымен, тез көбею арқылы жақсы нәтиже береді. Тағы бір ерекшелігі – су қоймасын тазалаудың бұл технологиясы басқаларымен салыстырғанда арзан”, – дейді маман.
Ол кәсіпорын тоғандарын классикалық әдіспен, яғни кеңес одағы кезеңінен қолданылып келе жатқан технологиямен тазартқанда, бұл мақсатқа 6 млрд. теңге жұмсалатынын жеткізді. Жаңа технологияны жүзеге асыруға кеткен шығын 127 млн. теңгені құраған.
Маманның айтуынша, көктемде хлорелла басқа балдырларға қарағанда бір айға ерте “оянады”. Мұз астында жатып-ақ басқа патоген балдырларға қажет көмірқышқыл газын жойып, оттегі бөледі.
“Ең алдымен бізге облыс орталығын жағымсыз иістен құтқару міндеті қойылды. Күкіртсутек белгілі бір жағдайларда пайда болады. Егер ол процеске оттегіні қоссақ, процесс өзгеріске ұшырайды. Фотосинтез – хлорелланың көп қасиеттерінің бірі. Басқа өсімдіктермен салыстырғанда ол балдырда 16 есе көп. Микроағзаның әлеуеті жоғары, сондықтан биотоғанды ол көп күш салмай-ақ тазалап шықты. Бұл жобада бар әлеуетінің тек 10 пайызы ғана жұмсалды”, – дейді Александр Роберт.
Ғалым хлорелланы басқа салаларда да тиімді қолдануға болатынын айтты. Балдырдың бойында ауыл шаруашылығы жануарларына қажет микроэлементтер жеткілікті. Оны жемазыққа қосу арқылы құнарлылығын арттырып, минералды-дәрумендермен байытуға болады. Қытай, Жапония, Корея оны таза күйінде көп мөлшерде қолданады. Ұнтақ, капсула түрінде шығарады. Құрамында ақуыз мөлшері жоғары, иммунитетті көтереді екен.
“Қазіргі уақытта жаңа технологияны стандарттау мәселесі қаралып жатыр. Стандарттау рәсімі бізге қажет, нәтижесінде көптеген мамандар бұл технологиямен танысып, өздерінің ұсыныстарын, түзетулерін енгізеді. Біз құжаттарымызды министрліктерге, су кәсіпорындарына жібердік, әзірге 21 ұйымнан өтті. Әлі 19-ы тексереді, ұсыныстары тыңдалады. Нәтижесінде қауіпсіз, жан-жақты тексерілген өнім шығады. Бұған шамамен бір жыл уақыт кетпек”, – дейді ғылыми-технологиялық су орталығының директоры.
Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,
“Soltüstık Qazaqstan”.