Сиырдың сүті – тілінде

Төсінде төрт түлік шұбырып, да­ласында егін жайқалып, қам­ба­сында астығы тасыған Қы­зыл­жар – еліміздің агроөнеркә­сі­бінде маңызды орын алатын об­лыстардың бірі. Ет, сүт, жұ­мырт­қа, айта берсек, халыққа бі­рінші кезекте қажетті азық-түліктің көбі теріскейде өндірі­леді. Соңғы жыл­дары қарқынды жұ­мыс істеп, қолданысқа беріліп келе жатқан сүт фермалары, құс фабрикала­ры өңіріміздің ауыл ша­руашылығы саласындағы мүм­­­кіндікте­рінің бұдан да зор еке­нін көрсетіп отыр. Осылайша өңіріміз тек ас­тық өсіруде ғана емес, мал ша­руашылығы сала­сында да алға озып, көпке үлгі болуда.

Мемлекет басшысының өт­кен жылғы халыққа арнаған “Әді­­­летті Қазақстанның эконо­мика­лық бағдары” Жолдауында осы жайтқа айрықша назар ау­дарып, жоғары баға бергені де өңір ша­руа­ларының көп жыл­дық еңбегі­нің жанғаны. Осы орайда біз аты бар­ша елімізге жайылған үл­гілі сүт фермала­ры, құс фабри­ка­ла­ры мен өзге де кәсіпорын­дар­дың жұ­мы­сын оқырман­дарға та­ныту мақса­тында ар­найы ай­дар ашып, оның ая­сын­да озық агро­құры­лымдар жайында баянда­мақ­пыз. Жаңа айдары­мыздың ал­­ғашқы мақа­ласын Қы­зылжар ауданына қарасты Ча­паев ауы­лындағы “Қызылжар сүт” серік­тес­ті­гіне ар­нап отырмыз.

Шетелден әкелінетін асыл тұ­қымды мал басы мен зама­науи қондырғылар өнім көлемін одан сайын еселей түсуге септеседі. Бұған Чапаев ауылындағы сүт фермасын аралау барысында тағы бір көзіміз жетті. Ауыл іргесіндегі ақ қайыңды ор­манның бауырына салынған тауарлы-сүт ферма­сының ау­ма­ғы ат шаптырым­дай. Қаз-қатар тізілген сиыр қораларды ара­лап шықтық. Абыр-сабыр адам байқал­майды. Арнайы тех­ни­калар ғана ары-бері жемшөп тасып жүр. Фер­маның осы қалпы­нан жаңылмай, жемісті жұ­мыс істеп келе жатқанына үш жылдан асты. Серіктестіктің осы жыл­дары жеткен жетістіктері, қа­зіргі жұмысы жайлы бас зоотех­­ник Данияр Жүсіпов баяндап берді.

– Біздің ферма  сүт өндірісімен айналысады. Біз өз жұмысымызды 2020 жылдың 30 қарашасында бастадық. Бүгінде мұнда асылтұқымды ірі қараның екі түрі өсіріледі. Оның бірі – симменталь, екіншісі – қара ала және қызыл ала гольштин сиырлары. Сауылатын 650 сиыр бар. Оған бұзаулар мен бордақылау алаңындағы малды қосыңыз. Ірі қара еркін жайылымда емес, арнайы қораларда ұсталады. Байланбайды, еркін бағылады. Сиыр қоралардың іші автоматтандырылған дельта скреперлер арқылы тазартылады. Жалпы біздің ферма автоматтандыру бойынша өңірде алдыңғы қатардағы фермалардың бірі, – дейді Данияр Жүсіпов.

Ірі қараға қажетті жағдайдың бәрі жасалған. Таза орын, қолайлы температура, тәулік бойғы су мен жемшөптің жеткілікті болуы, тіпті сиырлар сүйкенсе, денесін қасып беретін қондырғыларға дейін бар. Сиырлар күніне үш рет сауылады. Таңғы бесте басталған сауу кезегі, түсте және кешкі тоғызда қайталанып, түнгі сағат екі-үштерде бір-ақ тоқтайды. Тәулігіне әр сиыр 26-27 литрден сүт береді. Сауу процесі немістің “GEA” аппараты арқылы жүзеге асырылады. Сауу залындағы процестің бәрі мамандар даярлаған протоколға сай жүреді. Онда әр сиырдың қанша сүт бергені автоматты түрде тіркеліп, есепке алынады. Кейін сүт арнайы бөшкелерге жиналады. Ақтың бәрі “Молсервис”, “Eurasian Milk” кәсіпорындарына күнделікті бірнеше рет жөнелтіліп тұрады.

Халқымыз “сиырдың сүті – тілінде”,  – деп бекер айтпаса керек. Аталған ферма мамандары бұл ұстанымға қатаң бағынады. Серіктестік жемазықтық дақылдың бәрін өз алқаптарында өсіріп, дайындайды. Шөп, сабаннан бастап, сүрлем, пішендемеге дейін бәрі арнайы цехта өңдеуден өтеді. Жалпы серіктестік 25 мың гектардан астам алқапқа тұқым себеді. Одан жиналған астық мал азығынан бөлек экспортқа да жөнелтіледі. Алқаптарда жүгері, бидай, арпа, судан шөбі өседі.

Ферма аумағында 3 бұзау қора, бордақылау алаңы, жем азықтық цех, шағын жайылым алаңдары, 9 пішендеме орлары бар. Биыл жаңадан 2 сүрлем қоймасы салыныпты.

50 адам еңбек етуде. Сауыншы, механизатор, бұзау бағушылар, мал қараушылар, цех жұмысшылары сияқты мамандардың басым көпшілігі – Чапаев ауылының тұрғындары. Жақын маңдағы облыс орталығы мен Астраханка, Бескөл, Бәйтеректен келіп жұмыс істейтін мамандар да бар. Жұмысшылар күнделікті арнайы автобуспен тасымалданады. Бұдан бөлек, ферма аумағында еңбек етушілерге арналған асхана мен демалыс бөлмелері қарастырылған. Мұндағы орташа жалақы 200-250 мың теңгенің айналасында.

– Мұнда еңбек етіп келе жатқаныма бір жылдың көлемі болды. Серіктестіктегі қолайлы жағдай көңілімнен шығады. Жалақыны тұрақты төлейді. Жұмыстың көбі автоматтандырылған. Біз ірі қараның жай-күйін бақылап, қораларда азықтың жеткілікті болуын, тазалығын қадағалаймыз. Сауатын уақыт келгенде малды топ-тобымен арнайы орынға айдаймыз, – дейді серіктестік жұмысшысы Жақсылық  Алиев.

Фермадағы асылтұқымды малдың алғашқы легі Германия, Австрия, Чехиядан әкелінген. Шетелден төл әкелу  мемлекеттік бағдарлама  арқылы жүзеге асады. Мұндағы сүтті сиырлар көбіне 2-3 жыл ғана бағылады. Кейбірі 8 жылға дейін сауыла беруі мүмкін. Жас төл дамуы жағынан арнайы топтарға бөлініп, кейін өзгелерінің орнын басады.

– Біз қазіргі таңда қолдан ұрықтандырудың жаңа тәсіліне көшіп жатырмыз. Бұл тәсіл арқылы зертханада арнайы биоматериал дайындалады. Бұзаулар кешен аумағында күтіліп, кейін өзге сүтті сиырларды алмастырады. Ал бұқалар бордақылау алаңында 500 келі салмақ жинағанға дейін бағылып, кейін еті асхана қажеттілігі үшін пайдаланылады. Мұнда бұзаулар тек сиыр сүтімен ғана қоректенеді. Қазіргі зерттеулер табиғи сүтті ешқандай қоспалардың алмастыра алмайтынын көрсетіп отыр, – дейді бас зоотехник Данияр Жүсіпов.

Негізгі жұмысынан бөлек, серіктестік ауыл шаруашылығы саласында білікті мамандар даярлауға да үлес қосып келеді. Жыл сайын мұнда М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті агротехнология факультетінің студенттері тәжірибеден өтеді. Оларға да арнайы жағдай жасалып, өндірістің жай-жапсары түсіндіріліп, жалақы төленеді. Сол сияқты мамандар өңірдегі өзге агроқұрылымдармен де тәжірибе алмасып, түрлі семинарлар өткізіп тұрады.

Диас АЯҒАН,

“Soltüstık Qazaqstan”.