Диас Аяған
Ұлт мақтанышы, Алаштың ардақтысы Мағжан Жұмабаевтың туғанына 130 жыл толуына орай өңірдегі мәдени нысандарда түрлі шаралар өткізілуде. Облыс орталығындағы музей, кітапханалар жыл басынан бері ақын мерейтойына үн қосып келеді. Сәбит Мұқанов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кітапханада ақын шығармашылығына арналған тікелей эфирлер, байқаулар, танымдық сабақтар, экскурсиялар ұйымдастырылды. “Біздің Мағжан” көрмесін жарты жылда қала тұрғындары мен мектеп, колледж оқушылары тамашалады. Ал қазақтың асыл перзентінің туған күніне орай өткізілген конференция “Қазақ даласының нұры” деп аталды.
Конференцияға ақын шығармашылығын зерттеп жүрген ғалымдар, зерттеушілер мен қалам тербеп жүрген жерлестеріміз қатысты. Шараны жүргізген жазушы-журналист Жақсыбай Самрат сөз басында ақынның өмірбаянына тоқталып, оның білім алған жерлерін, пікірлес болған замандастарын, көрген азабы мен шыққан биігін тілге тиек етті. Одан әрі Мағжан ақын жайлы сөзді профессор Зарқын Тайшыбай жалғады.
– Бүгінде Мағжан жайлы түрлі деректер айтылып жүр. Оның өмірбаянында әлі күнге қарама-қайшылықтар бар. Өкініштісі, кебір мәліметтер шындыққа жанаспайды. Мәселен, Мағжан шығармаларын айыптайтын әдеби сот Орынборда болған делінеді. Алайда мен тапқан деректер бұл соттың Мәскеуде болғанын көрсетіп отыр. Сонда оқитын қазақтың жастары жиылып, бәрі сотта болған. Өз замандастары Мағжанды сол кездегі билікке қарсы болды деп айыптайды. Бұған да мұқият қарау керек. Біз архив деректері негізінде кітап бастырдық. Мағжан жайлы нақты деректердің бәрі осы кітапта жинақталған, – деді Зарқын Тайшыбай.
Тұлға өміріне қатысты мұндай келіспеушіліктердің орын алуы мағжантанудың әлі аяғына нық тұрмағанын, ақынның өмірбаянын жазуда бірізділіктің жоқтығын көрсетеді. Мұны осыған дейін өткен шараларда да бірқатар ғалымдар айтқан еді. Ақынның толық шығармаларын басып, ол жайындағы деректерді топтастыру мәселесі осындай шараларда көтерілгенімен, іске келгенде ақсап қалып жатыр.
Бұдан әрі сөз алған М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің профессоры Жанар Таласпаева ақын өлеңдеріне талдау жасап, Мағжан шығармаларында түркішілдік идеяның басым екеніне тоқталды. Ғалымның сөзінше, ақын өз заманындағы жаһандық өзгерістерге үн қосып, оны өзінше жырлаған. Адамзатқа сұлу өлеңі арқылы тура жолды нұсқаған. Түркі жұртының бірлігін ту етіп, асқақ Алтайды, тамыры терең Түркістанды суреттеген.
– Мағжанды алғашқы өлеңдерінен бастап, соңғы демі таусылғанға дейін туған халқының, түркі жұртының, шығыс мәдениетінің, жалпы адамзаттың тағдыры толғандырды. Ес білгеннен елінің өткен даңқты тарихы мен жыраулар шығармаларын құлағына құйып өскен ақынның бойында ұлттық рух кемерінен асып жатты. Бұл әсіресе “От” өлеңінде айқын көрінеді. Ондағы автордың от деп отырғаны халықтың ұлттық рухы. Ұлттың тарихи және зердесін оятып, рухын көтеру арқылы ғана бодандықтан құтылуға, тәуелсіздікке жетуге болады деп есептейді. Ұлтты сүю, кісілік деңгейге дейін көтерілу, туған халқы үшін құрбан болу Мағжан өмірінің мұраты іспеттес, – дейді Жанар Серкешқызы.
Шараға қатысқан облыстық мемлекеттік архивтің директоры Сәуле Мәлікова ақын өмірі жайлы архивте сақталған құжаттар мен жазбалар туралы айтып берді. Ұлттық ұлан академиясының тілдік дайындық кафедрасының бастығы Ақмарал Сәркенқызы, М.Айтхожин атындағы №1 мектептің тарих пәнінің мұғалімі Инеш Бақтыбаева, Қызылжар Абай орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Перизат Молдағожиналар конференция тақырыбына сай баяндамалар жасады. Еңбек ардагері Марал Оспанова ұлт ақынына арнаған өлеңін оқыды.
Диас АЯҒАН,
“Soltüstık Qazaqstan”.